Soạn bài Xuân Tóc Đỏ cứu quốc
* Trước khi đọc
Câu hỏi 1 (trang 11 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sự chú ý, tò mò ngay từ cái tên, bạn nghĩ tới những nhân vật nào? Nêu nhận xét về ý nghĩa của việc đặt tên cho các nhân vật trong sáng tác văn học.
Trả lời:
– Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sự chú ý, tò mò ngay từ cái tên, ta có thể nghĩ tới những nhân vật như Chí Phèo, Sọ Dừa, Lang Rận,… Đây là một vài nhân vật gây ấn tượng ban đầu từ cái tên.
– Việc đặt tên cho nhân vật trong sáng tác văn học không chỉ là một bước đơn giản mà còn mang theo ý nghĩa sâu sắc, tác động đến nội dung của câu chuyện, cụ thể:
+ Thể hiện tính cách và đặc điểm nhân vật
+ Gây ấn tượng ban đầu, có thể giúp nhân vật nổi bật và dễ nhớ trong tâm trí độc giả, kích thích sự tò mò, hứng thú của bạn đọc.
+ Phản ánh ý nghĩa sâu xa, thông qua tên nhân vật nhà văn muốn truyền tải thông điệp, ngụ ý về một vấn đề nào đó trong xã hội ở thời đại bấy giờ.
Câu hỏi 2 (trang 11 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Nêu những hiểu biết của bạn về tiếng cười trào phúng trong sáng tác văn học (đối tượng trào phúng, thủ pháp trào phúng, giọng điệu trào phúng,…)
Trả lời:
“Tiếng cười trào phúng” trong sáng tác văn học là một khái niệm mang nguyên tắc phản ánh nghệ thuật với chất hóm hỉnh, sâu cay hoặc châm biếm.
Tiếng cười trào phúng thường xuất hiện khi tác giả muốn diễn đạt sự phê phán, nhấn mạnh hoặc chỉ trích một tình huống, nhân vật một cách mỉa mai và khôn khéo.
Những thủ pháp trào phúng được dùng trong truyện ví dụ như thủ pháp hài hước, mỉa mai châm biếm, phóng đại, ẩn ý để phê phán, châm biếm thói hư tật xấu của con người trong xã hội.
Thông qua cười trào phúng, người viết có thể giải tỏa sự bức bối, thể hiện sự phê phán một cách hài hước, và đồng thời truyền đạt quan điểm, ý kiến của mình một cách chân thực nhất.
Câu hỏi 3 (trang 11 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Chú ý cách giới thiệu về sự kiện qua những chi tiết cụ thể và các yếu tố hé lộ giọng điệu trần thuật chính.
Trả lời:
Từ những chi tiết cụ thể trong đoạn đầu của đoạn trích, ta thấy rằng tác giả đã giới thiệu sự kiện xảy ra một cách trực tiếp
– Không gian, địa điểm: Sân quần Rollandes Varreau của Hà thành bữa ấy đã ghi được một chỗ rẽ ngoặt cho lịch sử thể thao.
→ Một sự kiện bất ngờ trước đây chưa từng có, gây chấn động đến bất ngờ có thể làm thay đổi lịch sử của nền thể thao nước nhà.
– Con người:
+ “Tuy giá vé vào cửa là ba đồng hạng bét, số công chúng sáng hôm ấy, cũng trên ba nghìn”: Dù giá vé rất cao nhưng vẫn rất nhiều người đổ xô nhau đến xem sự kiện thể thao này.
+ “rất nhiều người hâm mộ vì đến chậm, không mua được vé, bèn hóa ra phẫn uất và chết một cách rất thể thao, nghĩa là tự tử dần bằng thuốc phiện không có giấm thanh hút vào phổi”: Miêu tả quang cảnh nơi sân quần đang khá hỗn loạn bởi đam mê của người hâm mộ.
+ Cụm từ “chết một cách rất thể thao”: Tưởng chừng như đang ca ngợi tinh thần của người hâm mộ nhưng thực chất là một cách miêu tả đầy châm biếm mỉa mai của tác giả. Thể hiện sự thái quá của người hâm mộ khi họ dùng thuốc phiện để quên đi sự tiếc nuối ấy.
→ Từ những chi tiết thể hiện cách giới thiệu về sự kiện, tác giả đã cho ta thấy đây là một khung cảnh rất đỗi hỗn loạn và cũng là một khung cảnh đầy nghịch lí, cách xây dựng khung cảnh này có tác dụng:
– Giúp người đọc có ấn tượng ban đầu về sự kiện trong tác phẩm
– Kích thích sự hứng thú, tò mò để tự đặt ra câu hỏi liệu đây là sự kiện gì mà có thể tạo ra bước ngoặt cho lịch sử thể thao?
– Miêu tả khung cảnh, nhà văn sử dụng những ngôn từ có yếu tố châm biếm, mỉa mai xen lẫn một chút cường điệu để phê phán thái độ cũng như cách hành xử của những người tham gia xem trận đấu này → giọng điệu trần thuật chính của tác phẩm là giọng điệu trần thuật nhưng đậm chất trào phúng.
* Đọc văn bản
1. Câu văn này có thể gợi lên ấn tượng gì về nhân vật Xuân Tóc Đỏ?
Trả lời:
– Đưa ra một loạt những cái tên đã thua giải quần vợt trong trận đấu lịch sử ấy. Và họ đều hiểu rằng nếu không ghi lấy một bàn thắng thì danh dự của gia đình này sẽ mất hết.
– Ngay trong lúc dầu sôi lửa bỏng ấy thì vẫn còn một nhân vật tên Xuân, anh ta được xuất hiện trong lời giới thiệu của cô Tuyết: “kêu rằng cái phần danh dự của gia đình cũng còn có cơ cứu chữa được, vì mọi người còn hi vọng vào Xuân”.
→ Xuân Tóc Đỏ mặc dù không được tác giả giới thiệu một cách trực tiếp mà chỉ xuất hiện gián tiếp qua lời kể của nhân vật khác nhưng ta có thể thấy mọi người đều đang rất mong chờ, hi vọng và trao trọn niềm tin cho nhân vật này.
→ Đây là một nhân vật có quyền lực, tài giỏi vô cùng nên mới được trao niềm tin để cứu vớt lại danh dự của một gia đình.
2. Người kể chuyện đã miêu tả chân dung các nhân vật bằng giọng điệu như thế nào?
Trả lời:
– Người kể chuyện đã miêu tả các nhân vật bằng giọng điệu trào phúng, hài hước
+ Người kể chuyện sử dụng các từ ngữ mang tính biểu cảm hình tượng để tạo ra một hình ảnh sống động về những người ngồi trên khán đài.
+ Cách diễn đạt của người kể chuyện là sáng tạo và có chút hài hước, như mô tả vua Xiêm đội cái mũ bản xứ trông như một cái tháp cao, biểu tượng cho đất nước có triệu con voi
→ cách mô tả này giúp tăng cường tính chất hấp dẫn và sống động của câu chuyện, tăng tính gợi hình, gợi cảm.
3. Đoạn văn cho thấy điều gì về bản chất của cuộc bài binh bố trận được nhà nước thuộc địa triển khai trước một sự kiện chính trị quan trọng.
Trả lời:
– Đoạn văn cho thấy cuộc bài binh bố trận này bản chất là một sự sắp đặt sẵn để thể hiện sự nhường nhịn, tôn kính của một nước thuộc địa trước nước lớn. Tất cả đã được sắp xếp để hai quán quân nước lớn chiến thắng tuy nhiên lại có sự hỗn loạn:
+ Dường như, việc tìm ra hai quán quân bí mật của cuộc thi làm nổi bật một vấn đề nghiêm trọng và khẩn cấp trong trận đấu này bởi vì nếu hai quán quân nước lớn không thắng sẽ tạo ra một làn sóng nguy hiểm cho nước nhà.
+ “Và Tổng cục kết luận rằng đó chính là một sự phá hoãng, một cuộc phản trắc, một vố chơi xỏ lại Tổng cục, cũng như cái thói, cái thông bệnh của những nhà thể thao có danh tiếng xưa nay”: Sự việc này không chỉ gây sốc và ngạc nhiên cho người hâm mộ mà còn tạo ra tình trạng hoang mang và lo ngại trong xã hội. Điều này có thể thấy qua sự nhốn nháo lên của làng thể thao.
+ Cuối cùng, để giải quyết tình huống khẩn cấp này và cứu chữa sự sai hẹn trước công chúng Tổng cục mời quán quân Xiêm La đấu với Xuân Tóc Đỏ. → Một cố gắng của nhà nước thuộc địa để làm dịu bớt tình trạng hỗn loạn và đưa ra giải pháp giải quyết thông qua giải trí và thể thao.
5. Lí do sự hài lòng của các đối tượng tham gia sự kiện đã được diễn tả như thế nào?
Trả lời:
Mặc dù Hải, Thụ và Xuân công chúng đã biết được tài năng trước đó tuy nhiên sự xuất hiện của Luang Praba Hol, người chưa ai biết đến tài năng của ông đã tạo ra một sự mới mẻ và kích thích bởi vì công chúng sẽ luôn có xu hướng mong đợi sự đổi mới và khám phá.
– Tổng cục chỉ đề cử Xuân “là một người chưa chiếm quán quân năm nào, thì đó chính là một cử động kiêu ngạo rất kín đáo vậy”. Việc này thể hiện sự tôn trọng đối thủ và linh hoạt của Tổng cục, nước bạn cũng sẽ hài lòng.
– Ông Văn Minh, ông bầu sung sướng vì người của mình được đại diện cho Hà Thành để giữ cái danh dự cho Tổ quốc, trước nhà vô địch Xiêm vì như vậy sẽ làm tăng danh dự cho bản thân.
6. Sự cường điệu trong cách miêu tả phản ứng của vua Xiêm đem lại hiệu quả nghệ thuật gì?
Trả lời:
– Sự cường điệu trong cách miêu tả phản ứng của vua Xiêm đã đem lại một số hiệu quả nghệ thuật như sau:
+ Cảm xúc:
Tác giả đã sử dụng từ ngữ mang tính biểu cảm cao để miêu tả cảm xúc của vua Xiêm như “lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế Thiên hành đạo” → Thể hiện rõ nét cơn thịnh nộ của vua Xiêm khi đứng trước bàn thắng của Xuân Tóc Đỏ.
Các tính từ thể hiện cảm xúc như “thịnh nộ,” “băn khoăn,” “lôi thôi,” và “lợi hại” đều mang lại một cảm giác mạnh mẽ về tâm trạng và cảm xúc của vua Xiêm. → Cách sử dụng từ ngữ này giúp tạo nên một không khí căng thẳng và quan trọng trong tình huống đấu đỉnh điểm.
+ Hành động:
“Vua Xiêm tức thì lôi trong túi áo ra cái bản đồ Ấn Ðộ Chi Na do chính phủ Xiêm vẽ lại”: Cơn giận đã lên đến đỉnh điểm và hành động này chính là sự cảnh cáo, sự đe dọa rằng nếu Xiêm thua thì sẽ không để yên.
→ Cách miêu tả sự tức giận phù hợp với uy quyền của một nhà vua.
→ Cách miêu tả cảm xúc của vua Xiêm một cách cường điệu không chỉ tái hiện cảm xúc tức giận đến cao độ của nhà vua mà tác giả còn cho chúng ta thấy được sự phức tạp của nền chính trị, ngoại giao lúc bấy giờ.
7. Các quan chức nhà nước có động thái gì nhằm cứu vãn tình hình? Các động thái đó có tính chất khôi hài như thế nào?
Trả lời:
– Để cứu vãn tình hình, các quan chức nhà nước đã có những động thái như sau:
+ Ông Giám đốc chính trị Đông Dương sau khi tai nghe một hiệu lệnh của quan Toàn quyền, tức thì bỏ khán đài, chạy xuống đi tìm ông bầu của Xuân Tóc Đỏ và thủ thỉ vào tai rằng bảo Xuân Tóc Đỏ hãy nhường quán quân Xiêm vì đây là một việc hệ trọng, có liên quan đến vận mệnh của đất nước.
+ Đánh mạnh vào tâm lí của ông bầu Văn Minh, “tuy mất đi cái danh dự thắng cuộc, các ngài sẽ được chính phủ bù lại cho những cái khác một cách rất hậu hĩ!”, hay “ Nếu An Nam thắng Xiêm La về quần vợt thì thế nào cũng có nạn chiến tranh”.
– Các động thái của quan chức nhà nước có tính chất khôi hài như sau:
+ Các động thái của quan chức nhà nước là hành động khiến người đọc không thể ngờ tới bởi vì trong một tình huống khẩn cấp, không nghĩ một quan chức lại có thể bỏ khán đài để đi tìm một ông bầu bàn chuyện nhường bàn thắng.
+ Các đoạn đối thoại có tính chất hài hước, trong đó nhân vật như ông Văn Minh rất ngây ngô, khó hiểu khi nghe lời đề xuất của Ông Giám đốc chính trị Đông Dương vì nó quá vô lí.
+ Trong đoạn này tác giả đã sử dụng ngôn ngữ để châm biếm và mỉa mai những hành động của quan chức, tạo ra một bức tranh hài hước và mỉa mai về tình hình cứu quốc. Các quan chức coi trận đấu này là việc liên quan đến vận mệnh của quốc gia. Sử dụng các từ ngữ mang tính nguy hiểm cấp bách như “tránh cho bách tính lương dân cái nạn núi xương, sông máu” để gia tăng sự nguy hiểm, thúc ép ông Văn Minh bắt Xuân phải nhường.
→ Cứu vãn tình hình bằng phương án nhường đối thủ, đây là một lối suy nghĩ hèn nhát, thiển cận của các quan chức lúc đó.
8. Nhịp điệu trần thuật ở đoạn này có điểm gì đáng chú ý?
Trả lời:
Nhịp điệu trần thuật trong đoạn này là nhịp điệu nhanh, gấp gáp trên khán đài trong thời gian ngắn. Cách trần thuật ấy làm nổi bật không khí căng thẳng đến nghẹt thở khi tỉ số của hai tuyển thủ đang cận kề nhau và chỉ còn một bàn quyết định ấy thế mà lại để thua. Cách trần thuật còn tăng thêm sự kịch tính, tạo sự hồi hộp cho độc giả theo dõi.
9. Bạn có liên tưởng gì đến thực tế thường diễn ra sau một sự kiện thể thao hay văn hóa mà bạn được biết?
Trả lời:
+ Sau một sự kiện thể thao, văn hóa công chúng sẽ thường thảo luận rất sôi nổi về các vấn đề liên quan.
+ Các ý kiến thảo luận rất đa dạng, có người khen và có người chê.
+ Những sự kiện lớn thường mở ra cơ hội để thảo luận về các vấn đề quan trọng trong xã hội hoặc là cơ hội để nhân vật tham dự làm bàn đạp quảng bá hình ảnh cá nhân.
10. Cách xưng hô của nhân vật Xuân Tóc Đỏ có gì đáng chú ý?
Trả lời:
– Xuân Tóc Đỏ gọi quần chúng bằng những cái tên như “Quần chúng nông nổi” và gọi là ‘mi” và hắn tự xưng “ta”
→ Cách gọi này cho thấy Xuân Tóc Đỏ coi thường quần chúng, tự coi mình là thượng đẳng, là bề trên, là một nhân vật cao cao tại thượng.
→ Cách xưng hô cho thấy tính cách trịch thượng, tự kiêu, tự đại của Xuân Tóc Đỏ.
11. Những ghi chú trong ngoặc đơn có ý nghĩa nghệ thuật như thế nào?
Trả lời:
– Những ghi chú trong ngoặc đơn có thể được xem xét như một yếu tố nghệ thuật để tăng cường sự chân thật và sâu sắc trong một đoạn văn đặc biệt là đoạn văn miêu tả một nhân vật diễn thuyết:
+ Những ghi chú trong ngoặc đơn có thể là cách diễn đạt tâm lý và tâm trạng của nhân vật. Nó giúp độc giả hoặc người nghe cảm nhận được những suy nghĩ, cảm xúc và tư duy tư nhân vật đang trải qua.
(nó vỗ vào ngực) – Tự cao, tự mãn, đề cao bản thân
(nó đấm tay xuống không khí) – Thể hiện sự kiên định
(nó giơ cao tay lên) – Thể hiện sự quyết tâm
+ Ngoài ra nó còn giúp kiểm soát nhịp điệu của đoạn văn, sử dụng để tạo điểm nhấn, gây sự chú ý.
12. Có thể dùng những từ ngữ gì để khái quát lại tính chất phản ứng của đám đông được thể hiện qua đoạn này?
Trả lời:
– Các từ ngữ để khái quát lại tính chất phản ứng của đám đông: Đồng tình, ngưỡng mộ, hân hoan
→ Đám đông đã bị tài hùng biện xảo trá của Xuân Tóc Đỏ thao túng.
* Sau khi đọc
Câu hỏi 1 (trang 18 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Tóm tắt sự việc chính được kể trong đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc bằng một sơ đồ phù hợp
Trả lời:
Học sinh đọc lại đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc rồi làm một sơ đồ tóm tắt sự việc chính
Câu hỏi 2 (trang 18 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Xác định ngôi kể, điểm nhìn được nhà văn lựa chọn và ý nghĩa của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc làm sáng tỏ bản chất hiện thực theo khám phá quan niệm của ông.
Trả lời:
– Nhà văn đã dùng ngôi kể thứ nhất để kể lại toàn bộ sự việc, hóa thân thành người chứng kiến toàn bộ câu chuyện
– Tác dụng:
+ Ngôi kể thứ ba cho phép tác giả có cái nhìn chân thực và toàn diện về các sự kiện và nhân vật trong câu chuyện, đối với đoạn trích, ngôi kể này đã khắc họa lên sự thối nát của xã hội Đương thời thông qua các nhân vật. Đó là sự đểu cáng của Xuân, sự hèn nhát của các quan chứng nhà nước. Điều này giúp độc giả có cái nhìn tổng quan, không bị giới hạn bởi suy nghĩ hay cảm xúc của một nhân vật cụ thể, đánh giá được hiện thực mà nhà văn muốn phơi bày.
+ Ngôi kể thứ ba mở rộng khả năng của tác giả để thay đổi góc nhìn và chuyển đổi giữa các nhân vật. Điều này giúp độc giả hiểu rõ hơn về nhiều ý kiến, tâm trạng và suy nghĩ của các nhân vật. Trong đoạn trích, nhà văn đã cho độc giả thấy được diễn biến tâm trạng bực tức của Vua Xiêm khi tuyển thủ của mình sắp thua, sự lo lắng hớt hải của quan chức nhà nước cho đến sự khó hiểu của ông Văn Minh, tất cả đều được khắc họa rõ nét.
– Bên cạnh đó, nhà văn sử dụng điểm nhìn toàn tri để diễn tả lại sự việc, đó là điểm nhìn khi người kể chuyện dùng ngôi thứ ba để kể nhưng họ biết nhiều hơn nhân vật, biết tất cả mọi điều.
– Tác dụng:
+ Việc sử dụng điểm nhìn toàn tri cho phép tác giả mô tả và đánh giá hiện thực từ nhiều góc độ từ đó phê phán và chỉ ra những vấn đề xã hội xuất hiện trong xã hội đương thời. Trong thời kì này “Cũ mới tranh nhau”, “Á – Âu xáo trộn” khiến cuộc sống lúc bấy giờ giống như một mớ hỗn độn tạp nham mà tác giả cho rằng đó là “cái xã hội đen tối, thối nát”. Điểm nhìn toàn tri sẽ giúp nhà văn vạch trần những mảng tối trong hiện thực đồng thời thể hiện sự khinh bỉ đối với xã hội lúc bấy giờ.
+ Điểm nhìn toàn tri giúp tác giả tránh được sự thiên lệch và chủ quan trong việc diễn đạt ý kiến. Điều này tạo ra một cái nhìn khách quan và đồng thời giúp độc giả tự tìm hiểu và đánh giá về hiện thực
Câu hỏi 3 (trang 18 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Theo bạn, tình huống nào đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích. Hãy phân tích tính chất của tình huống đó
Trả lời:
Tình huống đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích đó là tình huống Xuân Tóc Đỏ đánh thua bàn cuối.
– Sau khi nghe ông Văn Minh nói “Thua đi! Nhường đi! Được thì chết! Chiến tranh!”, “Xuân lốp một cái sang bên địch, lại bắn bổng lên không khí rồi rơi vào hàng rào găng!”. Kết quả thảm khốc 7 – 9 ấy làm cho mấy nghìn con người la ó rầm rĩ để tỏ sự thất vọng công cộng. Bởi:
+Xuân Tóc Đỏ không chỉ là một tay vợt mà còn là một biểu tượng quốc gia, được công chúng đặt niềm tin và hy vọng. Việc thất bại trong trận đấu quan trọng như vậy chắc chắn sẽ tạo ra một cảm giác thất vọng và bất mãn lớn trong lòng công chúng.
+Phản ứng của công chúng sau trận đấu, như những lời la ó và gọi tên, cho thấy sự thất vọng và sự chấp nhận không tốt từ phía người hâm mộ.
+Tuy nhiên, đây cũng là một sự kiện để Xuân Tóc Đỏ được công chúng chú ý, từ đó hắn sẽ tương kế tựu kế, điều hướng công chúng tôn thờ hắn khi biết rằng kết quả cuối cùng là vì quốc gia.
→ Đây là một tình huống khiến cho cả khán giả trong đoạn trích và khiến cả người đọc bất ngờ khi không ai nghĩ rằng trong giờ phút cuối cùng, giây phút quyết định để đem bàn thắng về cho Hà thành mà Xuân lại để vụt mất và đằng sau bàn thua ấy lại có nhiều nguyên nhân sâu xa.
Câu hỏi 4 (trang 18 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Phân tích nét đặc sắc của cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng. Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho bạn liên tưởng đến thể loại văn học nào có đặc điểm hình thức tương tự?
Trả lời:
– Những nét đặc sắc trong cách Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng:
+ Hắn sử dụng nghệ thuật diễn thuyết thành thạo, nghệ thuật này đã thuyết phục và làm thay đổi mạnh mẽ quan điểm của công chúng như đánh vào tâm lí cứu quốc “Hỡi công chúng! Mi chưa hiểu rõ những lẽ cực kì to tát nó khiến ta phải nhường cho nhà vô địch Xiêm La”. Anh ta đề cập đến những hậu quả của một xung đột Việt – Xiêm và nhấn mạnh rằng cuộc chiến sẽ kéo theo nạn đói và thảm họa cho nhân loại.
+ Xuân Tóc Đỏ sử dụng những ngôn từ mạnh mẽ để tạo ra ấn tượng mạnh mẽ như xưng “ta”, gọi “Mi”, tự nhận mình là “người xả thân cứu nước”…
+ Xuân Tóc Đỏ tỏ ra có lòng hy sinh cao thượng khi từ chối danh vọng cá nhân để đóng góp vào việc tiến bộ của tổ quốc và duy trì hoà bình thế giới. Điều này tạo ra hình ảnh anh ta như một nhà lãnh đạo tận tụy và có tầm quan trọng. “Mi đã biết đâu cáu lòng hi sinh cao thượng vô cùng..”, “điểm cốt yếu của người xả thân cứu nước không phải chỉ nghĩ đến mình…”.
→ Công chúng đáp lại bằng sự cảm phục và hoan hô. Điều này thể hiện khả năng thuyết phục của Xuân Tóc Đỏ và tác động tích cực của ý kiến và hành động của anh ta lên người nghe.
– Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho ta liên tưởng đến thể loại văn học có đặc điểm hình thức tương tự đó là kịch.
+ Dấu ngoặc đơn có thể truyền đạt biểu cảm và ngữ tố của nhân vật. Những từ hay cụm từ trong ngoặc đơn thường thể hiện tâm trạng, ý kiến, hoặc suy nghĩ cá nhân của nhân vật đó.
+ Dấu ngoặc đơn thường được sử dụng để châm biếm, làm nổi bật những từ hoặc cụm từ có ý nghĩa châm biếm, mỉa mai. Nó có thể giúp tạo ra sự hài hước và tạo điểm nhấn cho các phần quan trọng của bài diễn thuyết.
Câu hỏi 5 (trang 18 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Nêu nhận xét khái quát về sự tương đồng và khác biệt giữa ngôn ngữ của người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật ở đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc
Trả lời:
– Sự tương đồng:
+ Cả ngôn ngữ người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật trong đoạn trích đều sử dụng ngôn ngữ gần gũi với người đọc. ‘
+ Cả người kể chuyện và nhân vật đều sử dụng câu trực tiếp để truyền đạt ý kiến, tuyên bố và thể hiện suy nghĩ. Điều này tạo ra sự trực tiếp và rõ ràng trong truyền đạt thông điệp.
– Sự khác biệt:
+ Trong đoạn Xuân Tóc Đỏ diễn thuyết, người kể chuyện sử dụng ghi chú trong ngoặc đơn để thêm vào những ý kiến cá nhân, châm biếm, hay những suy nghĩ mà người kể muốn chia sẻ. Điều này tạo ra một góc nhìn thứ ba, không phải là của nhân vật trong câu chuyện.
+ Xuân Tóc Đỏ thường sử dụng cảm xúc và ngôn ngữ mạnh mẽ hơn để diễn đạt suy nghĩ và tâm trạng của mình. Anh ta sử dụng cảm từ như “nghiêm trọng,” “nặng nề,” và “tử tế” để mô tả tình hình và tâm trạng của mình.
Câu hỏi 6 (trang 18 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Tìm những câu văn có sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa và nghịch ngữ trong văn bản
Trả lời:
– Những câu văn có sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa:
+ Tuy giá vé vào cửa là ba đồng hạng bét, số công chúng hôm sau ấy, cũng trên ba nghìn. Sân quần Rollandes Varreau của Hà Thành bữa ấy đã ghi được một chỗ rẽ cho lịch sử thể thao”.
+ Tiếng loa vừa vang lên xong, công chúng vỗ tay hoan nghênh tức khắc. Vì rằng tài nghệ của Hải, Thụ và Xuân, thì người ta đã nhiều lần mục kích hết rồi
– Những câu văn sử dụng nghịch ngữ:
+ “Đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi”.
+ “Với cái hùng biện của một người đã thổi loa những hiệu thuốc lậu, với cái tự nhiên của một anh lính cờ chạy hiệu rạp hát, lại được ông Văn Minh vặn đĩa kèn, Xuân Tóc Đỏ đã chinh phục quần chúng như một chính trị gia đại tài của Phương Tây”.
+ “Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống đất, lên xe hơi. Rồi mấy chiếc xe của các bạn thân nó mở máy chạy, để lại cái đám công chúng nghìn người bùi ngùi và cảm động”.
Câu hỏi 7 (trang 18 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Đoạn trích đã cho thấy điều gì về phong cách hiện thực của nhà tiểu thuyết Vũ Trọng Phụng? Nêu một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực cho các trang viết của mình.
Trả lời:
– Vũ Trọng Phụng là một nhà văn hiện thực. Ông là người hăng hái nhất trong việc cổ vũ, khẳng định cho quan điểm nghệ thuật hiện thực; khẳng định một cách đầy nhiệt tình, hăm hở, quyết liệt.
– Nhà văn đã dũng cảm mổ xẻ phanh phui phơi bày thực trạng của xã hội, không chỉ miêu tả cuộc sống của người dân lao động mà cùng với đó là phanh phui tội ác của bọn địa chủ, tư sản, quan lại.
– Thể hiện khát vọng phản ánh sự thật ở đời cũng gắn liền với tư tưởng vị nhân sinh, hướng tới nhân loại cần lao
– Một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực cho các trang viết:
+ Sử dụng bối cảnh lịch sử và xã hội thực tế, sử dụng những sự kiện có thật trong đời sống hằng ngày.
+ Ông sử dụng ngôn từ sắc bén, mô tả tinh tế để thể hiện sự nhạy bén trong việc quan sát và phê phán xã hội thông qua các biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ, ẩn dụ…
+ Giọng văn đanh thép, mỉa mai để tố cáo sự thối nát của xã hội đương thời.
Câu hỏi 8 (trang 18 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Bạn suy nghĩ gì về trạng thái bị thôi miên và lên đồng của một xã hội, như thực tế được miêu tả trong đoạn trích.
Trả lời:
– Trạng thái thôi miên, lên đồng ở đây là cả một cộng đồng xã hội bị một cá nhân, tổ chức nào đó lôi kéo và điều hướng sang một trạng thái xấu hay còn gọi là bị dắt mũi. Trong cuộc sống này thì đây là một tình trạng đáng báo động, nó có thể khiến con người mất đi lí trí, không biết phân biệt phải trái đúng sai.
– Trong đoạn trích, tình trạng này diễn ra trong thời kì “cũ mới tranh nhau”, “Á – Âu xáo trộn”, lúc này những bọn kệch cỡm, dởm đời lộng quyền với những mưu đồ riêng. Và đây cũng chính là môi trường thuận lợi để bọn “kí sinh trùng” như Xuân Tóc Đỏ lộng hành.
– Xuân Tóc Đỏ từ một tên dưới đáy xã hội nhưng gặp thời cộng với sự xảo trá của mình hắn dần bước vào giới thượng lưu và trở thành anh hùng cứu quốc diễn thuyết trước công chúng.
– Trong một xã hội thối nát, kẻ bịp bợm, vô học như Xuân lại được ca tụng, biểu dương đến không ngờ. Như vậy chứng tỏ rằng xã hội lúc bấy giờ đã bị che mờ mắt cả, ai cũng đi theo cái gọi là “trào lưu Âu hóa” mà ca tụng một kẻ ngu dốt, xảo trá, coi hắn là đấng vĩ nhân mà tán tụng.
* Kết nối đọc – viết
Viết đoạn văn khoảng 150 chữ nêu ấn tượng của bạn về khả năng của tiểu thuyết trong việc diễn tả bức tranh đời sống, thời đại qua đoạn trích “Xuân Tóc Đỏ cứu quốc”.
Trả lời:
Đoạn trích “Xuân Tóc Đỏ cứu quốc” là một đoạn trích tiêu biểu trong tác phẩm “Số Đỏ” của nhà văn Vũ Trọng Phụng. Đoạn trích không chỉ là một tác phẩm mà còn là một bức tranh sống động về đời sống và thời đại mà nó miêu tả. Với ngòi bút chi tiết và khả năng diễn tả sắc nét, nhà văn đã tạo ra một bức tranh chân thực về cuộc sống, xã hội Việt Nam trong giai đoạn lịch sử biến động. Tác phẩm không mô tả chỉ về nhân vật chính mà còn phản ánh một cách sâu sắc về tình hình chính trị, xã hội và tâm lý con người. Sự tương tác giữa các nhân vật, cùng những bức tranh về cuộc sống hàng ngày với những trăn trở về quan hệ con người đã làm cho độc giả chìm trong thế giới mà tác giả tạo ra. Điều này làm nổi bật khả năng của tiểu thuyết làm nổi bật và phản ánh những khía cạnh sâu sắc của xã hội và con người. Như vậy thông qua đoạn trích, ta có thể thấy được khả năng khai thác thác đa dạng các phong cách văn học và kỹ thuật viết để tạo ra những bức tranh đời sống phong phú và đa chiều cùng với đó là tư tưởng, là thông điệp mà nhà văn muốn gửi gắm thông qua những trang văn.
Xem thêm các bài soạn văn lớp 12 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:
Xuân Tóc Đỏ cứu quốc (Trích Số đỏ – Vũ Trọng Phụng)
Nỗi buồn chiến tranh (Trích – Bảo Ninh)
Thực hành tiếng Việt: Biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ: đặc điểm và tác dụng
Viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện
Trình bày kết quả so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện
Củng cố, mở rộng trang 36
