Soạn bài Viết bài nghị luận về quan niệm yêu nước của tuổi trẻ
1. Định hướng
1.1. Ở Bài 4, các em đã được rèn luyện viết bài nghị luận về một vấn đề có liên quan đến tuổi trẻ như lối sống lành mạnh, hoài bão, khát vọng cống hiến,… Bài 6 tiếp tục rèn luyện kĩ năng viết kiểu bài này nhưng với nội dung khác. Đó là quan niệm yêu nước của tuổi trẻ ngày nay. Vấn đề này liên quan với nội dung bài học về cuộc đời và thơ văn của Chủ tịch Hồ Chí Minh – một tấm gương sáng chói về lòng yêu nước. Tuy nhiên, yêu cầu ở đây là bàn về lòng yêu nước của thanh niên ngày nay, cho nên cần nêu lên và bàn luận về những biểu hiện phù hợp với bối cảnh của thời đại; đồng thời, thấy được những điểm chung và riêng trong quan niệm về lòng yêu nước của các thế hệ ở những bối cảnh xã hội khác nhau.
Như thế, vấn đề trọng tâm là nêu lên và làm sáng tỏ quan niệm về lòng yêu nước và những biểu hiện yêu nước của tuổi trẻ trong thời kì mới; lí giải vì sao ngày nay nội dung yêu nước cần có những điểm kế thừa và bổ sung, phát triển.
1.2. Để viết bài nghị luận về quan niệm yêu nước của tuổi trẻ, các em cần chú ý:
– Đọc kĩ đề và nhận biết trọng tâm cần làm sáng tỏ.
– Chuẩn bị tư liệu liên quan đến vấn đề trọng tâm cần bàn luận (những ví dụ về lòng yêu nước trong truyền thống; những biểu hiện về lòng yêu nước của tuổi trẻ trong đời sống ngày nay; các tác phẩm thơ, văn, các câu danh ngôn và những kiến thức lịch sử,… về lòng yêu nước).
– Tìm ý, lập dàn ý cho bài viết: xác định luận đề, các luận điểm, lựa chọn dẫn chứng. Bố cục bài viết theo ba phân; các luận điểm, lí lẽ được triển khai phải gắn bó mật thiết và xuất phát từ luận đề đã nêu.
– Thể hiện rõ thái độ, tình cảm khi bàn luận về vấn đề; vận dụng được kiến thức và những trải nghiệm của cá nhân người viết.
2. Thực hành
2.1. Thực hành viết theo các bước
Bài tập (trang 26 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Theo em, thế hệ trẻ ngày nay quan niệm như thế nào là yêu nước? Quan niệm ấy có gì giống và khác so với quan niệm yêu nước truyền thống?
a) Chuẩn bị
– Đọc kĩ các nội dung nêu ở mục 1. Định hướng. Tìm hiểu đề bài để biết các thông tin chính trước khi viết như trọng tâm vấn đề, kiểu văn bản, phạm vi bàn luận,….
– Xác định phạm vi dẫn chứng và các bằng chứng cụ thể về lòng yêu nước trong lịch sử cũng như trong cuộc sống hiện nay.
– Xem lại các nội dung đọc hiểu văn bản trong Bài 6; liên hệ với những hiểu biết từ môn Lịch sử và các tác phẩm văn học viết về lòng yêu nước.
b) Tìm ý và lập dàn ý
– Tìm ý cho bài viết bằng cách đặt và trả lời các câu hỏi sau:
+ Thế nào là yêu nước?
+ Lòng yêu nước có ý nghĩa như thế nào trong lịch sử dân tộc?
+ Quan niệm yêu nước của tuổi trẻ ngày nay có gì giống và khác so với quan niệm yêu nước truyền thống?
+ Cần kế thừa và phát triển lòng yêu nước truyền thống như thế nào?
+…
– Lập dàn ý cho bài viết bằng cách lựa chọn, sắp xếp các ý theo bố cục ba phần:
|
Mở bài |
Nêu vấn đề trọng tâm của bài viết: Quan niệm về lòng yêu nước của tuổi trẻ ngày nay vừa giống vừa khác với quan niệm yêu nước truyền thống. |
|
Thân bài |
Lần lượt triển khai các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng để làm sáng tỏ cho luận đề nêu ở mở bài, ví dụ: + Lòng yêu nước xưa nay được thể hiện rất đa dạng, phong phú. + Nêu điểm giống và khác trong quan niệm về yêu nước của thế hệ trẻ ngày nay so với quan niệm yêu nước truyền thống. +… |
|
Kết bài |
Khẳng định lại sự biểu hiện phong phú về lòng yêu nước của tuổi trẻ hiện nay; nêu cảm nghĩ của cá nhân về các biểu hiện yêu nước ấy. |
c) Viết
Có thể chọn một trong các yêu cầu sau để luyện viết.
– Viết mở bài hoặc kết bài theo các cách khác nhau.
– Viết đoạn văn từ một luận điểm trong thân bài mà em yêu thích.
– Viết bài văn gồm ba phần theo dàn ý trên.
* Bài viết mẫu tham khảo:
Trong suốt mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc ta đã tạo nên nhiều giá trị bền vững, trong đó có lòng yêu nước. Lòng yêu nước Việt Nam mang khí phách, tâm hồn dân tộc yêu nước là một truyền thống dân tộc VN gắn với niềm tự hào, tự tôn dân tộc, là phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Đó là thứ tình cảm thiêng liêng nuôi dưỡng tâm hồn mỗi người con Việt.
Lòng yêu nước được hiểu là tình cảm, tình yêu, sự gắn bó sâu sắc của chúng ta đối với đất nước, quê hương. Cùng với đó là ý thức, trách nhiệm xây dựng đất nước, quê hương ngày càng giàu mạnh, phát triển
Lòng yêu nước xưa nay được thể hiện rất đa dạng, phong phú. Ấy là tinh thần, ý chí quyết tâm giữ vững, bảo vệ độc lập chủ quyền của tổ quốc, là tinh thần cầu tiến, mong muốn phát triển đất nước, đưa đất nước vươn lên sánh vai với các cường quốc năm châu. Lòng yêu nước còn được thể hiện ở tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương nơi mình sinh ra và lớn lên. Tình yêu đất nước còn nằm ở lòng tự tôn dân tộc, tự hào vì là dân tộc Việt Nam, mang trong mình dòng máu con người Việt Nam.
Là một giá trị cốt lõi của dân tộc, lòng yêu nước mang trên mình nhiều ý nghĩa. Đất nước ta trải qua hàng ngàn năm lịch sử gắn liền với những cuộc chiến tranh khốc liệt nhưng cuối cùng ta đã mang đến những chiến thắng hiển hách. Những chiến công oanh liệt ấy có được một phần quan trọng chính là lòng yêu nước nồng nàn của dân tộc, từ đó trở thành sức mạnh cùng nhau đồng lòng, tạo nên cội nguồn sức mạnh dân tộc to lớn. Bên cạnh đó, xét về bên trong tâm hồn, lòng yêu nước chính là bệ đỡ tinh thần cho con người, là nguồn cảm hứng giúp chúng ta luôn nghĩ về nguồn cội, là động lực to lớn giúp chúng ta phấn đấu, sống có trách nhiệm hơn với gia đình, quê hương.
Lòng yêu nước xuyên suốt trong mọi thời đại lịch sử và cho đến ngày nay vẫn vậy, tuy nhiên, bởi sự thay đổi của thời cuộc, quan niệm yêu nước của tuổi trẻ ngày nay có nhiều sự kế thừa và thay đổi so với quan niệm yêu nước truyền thống.
Trong thời kì chiến tranh loạn lạc, lòng yêu nước được thể hiện bằng cách đứng lên cầm súng đánh giặc giành lại hòa bình, độc lập, họ không ngại khó, ngại khổ họ chỉ quyết tâm giữ vững nền độc lập cho dân tộc, thậm chí phải hy sinh cả tính mạng của mình.
Trong thời bình, thế trẻ ngày này thể hiện lòng yêu nước qua nhiều hành động khác nhau. Tình yêu ấy được thể hiện bằng việc hướng tới việc xây dựng đất nước, quê hương phát triển. Mỗi bạn trẻ đều tích cực học tập, rèn luyện để tương lai đóng góp vào công cuộc xây dựng, phát triển đất nước. Lòng yêu nước còn được thể hiện qua việc tôn trọng các giá trị xã hội, từ tình yêu chuyển thành những hành động thiết thực như: tích cực tham gia các hoạt động xã hôi, hoạt động tình nguyện, các chiến dịch cộng đồng, ra sức chung tay bảo vệ môi trường, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên đất nước, góp sức chung tay giúp đỡ đồng bào, xây dựng tình thương mến giữa con người trong cùng đất nước.
Dẫu khác nhau là vậy, nhưng dù ở thời đại nào, lòng yêu nước luôn được coi trọng. Từ thời chiến cho đến thời bình, lòng yêu nước thể hiện mạnh mẽ nhất qua lòng tự tôn dân tộc. Đó chính là niềm tự hào dân tộc, biết gìn giữ nâng cao các giá trị bản sắc văn hoá dân tộc, là ý chí quyết tâm giữ vững nền độc lập, tự do của đất nước, là khát vọng đất nước Việt Nam ngày càng thịnh vượng.
Thế hệ trẻ hôm nay cần kế thừa và phát huy lòng yêu nước truyền thống thông qua việc không ngừng học tập, rèn luyện, trau dồi kiến thức.Nghiêm túc thực thi các chính sách pháp luật của nhà nước. Tích cực tham gia vào các hoạt động cộng đồng nhằm gia tăng tình đoàn kết, góp sức chung tay xây dựng đất nước ngày một tốt đẹp.
Lòng yêu nước là một giá trị tinh thần cốt lõi, xuyên suốt nhiều thế hệ, đặc biệt đối với thế hệ trẻ ngày nay, khi mà tình yêu đất nước được biểu hiện vô cùng phong phú. Là một phần của thế hệ trẻ, em cảm thấy tự hào trước tình yêu nước được gìn giữ, phát huy và trân trọng như vậy. Bản thân em cũng sẽ góp sức, chung tay cùng thế hệ trẻ phát huy tình yêu đất nước, lấy tình yêu ấy làm động lực để dựng xây Tổ quốc.
d) Kiểm tra và chỉnh sửa
– Đọc lại bài văn đã viết, đối chiếu với các yêu cầu đã nêu ở mỗi bước (chuẩn bị, tìm ý và lập dàn ý) để:
+ Kiểm tra về nội dung và hình thức của bài viết.
+ Nhận biết các lỗi còn mắc phải và cách chỉnh sửa.
+ Tự đánh giá kết quả viết.
– Việc kiểm tra và chỉnh sửa cần chú ý những yêu cầu sau đây:
|
Phương diện kiểm tra, đánh giá |
Yêu cầu cụ thể |
|
Nội dung
|
– Mở bài: Có giới thiệu được vấn đề nghị luận không? (Ở bài này là điểm giống và khác trong quan niệm về lòng yêu nước của tuổi trẻ ngày nay so với quan niệm yêu nước truyền thống). – Thân bài: + Đã nêu được các nội dung cụ thể làm rõ cho nội dung khái quát nêu ở mở bài chưa? (Ở bài này là giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận về điểm giống và khác của lòng yêu nước trong thời kì mới so với quan niệm truyền thống). + Bài viết đã đủ ý chưa? Luận để, các luận điểm có phù hợp với vấn đề nghị luận nêu trong để hay không? + Các lí lẽ và bằng chứng có sinh động, đặc sắc, giàu sức thuyết phục không? + Có phát biểu được những suy nghĩ và cảm xúc cá nhân sâu sắc không? – Kết bài: Đã tổng hợp và gợi mở được vấn đề cần bàn luận trong bài chưa? (Ở bài này là khẳng định sự phong phú trong quan niệm về lòng yêu nước của tuổi trẻ ngày nay….). |
|
Hình thức
|
+ Bài viết có đủ ba phần chưa, nội dung (độ dài) các phần có cân đối không? + Đã kết hợp được các phương thức biểu đạt và các thao tác nghị luận trong khi viết hay chưa? + Bài viết còn mắc những lỗi nào (lỗi về ý, dùng từ, đặt câu, chính tả, ngữ pháp,…)? |
|
Tự đánh giá |
+ Bài viết đã đáp ứng được những yêu cầu đặt ra ở mức nào? + Phần nào em thấy tâm đắc nhất trong bài viết của mình? Phần nào em thấy khó khăn nhất khi thực hành bốn bước trong tiến trình viết? |
2.2. Rèn luyện kĩ năng viết: Thao tác chứng minh
a) Cách thức
Chứng minh một vấn đề là dùng những lí lẽ và dẫn chứng đã được thừa nhận để làm sáng tỏ vấn đề nêu ra. Trong cuộc sống cũng như trong học tập, thao tác chứng minh là rất cần thiết.
Để sử dụng thao tác này một cách hiệu quả, trước hết phải xác định vấn đề cần chứng minh để tìm nguồn dẫn chứng cũng như lí lẽ cho phù hợp. Dẫn chứng là cái được đưa ra để chứng tỏ cho điều viết ra, nói ra là đúng, có cơ sở. Trong bài văn nghị luận, dẫn chứng phải sát hợp, tiêu biểu, toàn diện, phong phú. Dẫn chứng cũng phải có sự sắp xếp một cách lô gích, chặt chẽ, hợp lí, có thể theo trình tự thời gian, không gian hoặc mức độ quan trọng của từng sự việc đối với vấn đề cần chứng minh. Còn lí lẽ là những lời dẫn dắt, suy luận, phân tích,… kết hợp với dẫn chứng để làm rõ vấn đề.
Khi chứng minh, tuỳ theo vấn đề cần làm sáng tỏ, người viết có thể dùng dẫn chứng hay lí lẽ hoặc kết hợp cả dẫn chứng và lí lẽ để tạo nên tính thuyết phục.
Tuyên ngôn Độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một mẫu mực về việc sử dụng thao tác chứng minh. Không phải ngẫu nhiên mà ngay từ đầu, Người đã dẫn ra hai bản Tuyên ngôn nổi tiếng của Mỹ và Pháp. Cả hai bản Tuyên ngôn này đều khẳng định quyền tự do, độc lập của mỗi dân tộc, mỗi con người. Từ chỗ khẳng định: “Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được”, Hồ Chí Minh nêu vấn đề: “Thế mà hơn 80 năm nay, bọn thực dân Pháp lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái, đến cướp đất nước ta, áp bức đồng bào ta. Hành động của chúng trái hẳn với nhân đạo và chính nghĩa.”. Luận điểm này đã được Người chứng minh rất cụ thể và sáng tỏ ở nhiều phương diện:
– “Về chính trị, chúng tuyệt đối không cho dân ta một chút tự do dân chủ nào.”.
– “Về kinh tế, chúng bóc lột dân ta đến tận xương tuỷ, khiến cho dân ta nghèo nàn, thiếu thốn, nước ta xơ xác, tiêu điều.
Chúng cướp không ruộng đất, rừng mỏ, nguyên liệu.”.
b) Bài tập
Hãy viết một đoạn văn chứng minh thơ văn của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh thể hiện rõ lòng yêu nước nồng nàn.
* Bài viết mẫu tham khảo:
Lòng yêu nước là một thứ tình cảm đẹp đẽ, thấm nhuần trong tư tưởng, trong tâm hồn mỗi con người Việt Nam và thấm vào cả những trang văn của người nghệ sĩ. Đối với chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc, điều đó lại càng sáng rõ. Trong các sáng tác của Hồ Chí Minh, ta luôn bắt gặp một tâm hồn lạc quan, yêu đời, yêu thiên nhiên và đặc biệt là tình yêu Tổ quốc. Trong tập thơ “Nhật ký trong tù” đã thể hiện rất rõ tấm lòng thiết tha yêu Tổ quốc, yêu con người và lòng yêu thiên nhiên thắm thiết. Trước hết là tình yêu Tổ quốc, đó là tình cảm thường trực trong trái tim của người, dẫu trong hoàn cảnh vô cùng tăm tối, đó là hoàn cảnh tù đày, giam hãm, con người nhưng trái tim vĩ đại đó vẫn sáng lên tình yêu đất nước, Người vẫn luôn hướng về Tổ quốc cùng khát khao và niềm hy vọng về ngày giành lại tự do, độc lập cho dân tộc. Những tình yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, tình thương mến dành cho nhân dân lao động, đã làm nên mẫu mực đạo đức, làm nên tấm lòng nhân ái cao cả sáng như ngọc trong con người Hồ Chí Minh. Có lẽ, cũng chính bởi tình yêu nước nồng nàn ấy đã giúp Người vượt lên mọi khó khăn thử thách với một ý chí, nghị lực phi thường, một tinh thần thép đáng trân trọng.
Xem thêm các bài soạn văn lớp 12 Cánh diều hay, chi tiết khác:
Thực hành tiếng Việt trang 25
Viết bài nghị luận về quan niệm yêu nước của tuổi trẻ
Nghe thuyết trình một vấn đề xã hội
Tự đánh giá: Cảnh rừng Việt Bắc
Hướng dẫn tự học trang 33
Tri thức Ngữ văn trang 34