Soạn bài Nhật kí Đặng Thùy Trâm
1. Chuẩn bị
Yêu cầu (trang 83 sgk Ngữ văn 12 Tập 1):
– Xem lại phần Kiến thức Ngữ Văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
– Khi đọc hiểu văn bản nhật kí các em cần chú ý :
+ Tính xác thực của việc ghi chép hằng ngày được biểu hiện ở những yếu tố nào? Sự trải nghiệm của người viết đem lại hiệu quả gì cho văn bản?
+ Văn bản sử dụng hình thức trần thuật ở ngôi thứ mấy? Chi tiết nào của văn bản gây ấn tượng đối với người đọc?
+ Văn bản gửi gắm tư tưởng, tình cảm gì của người viết? Điều ấy có liên quan như thế nào đến cuộc sống hiện nay?
Trả lời:
– Tính xác thực của việc ghi chép hằng ngày được biểu hiện ở những sự kiện có thực (về thời gian, địa điểm, số liệu,…) mà người viết cung cấp trong bài viết.
– Trải nghiệm, thái độ và đánh giá của người viết khiến văn bản không chỉ làm tròn chức năng thông tin mà còn chứa đựng tư tưởng.
– Văn bản sử dụng hình thức trần thuật ngôi thứ nhất, số ít. Chi tiết của văn bản gây ấn tượng đối với người đọc là số liệu ngày tháng năm cụ thể, chính xác, xuất hiện trước mỗi đoạn văn.
– Người viết gửi gắm tư tưởng, tình cảm về một lớp trẻ đã rất anh dũng, hi sinh biết bao ước mơ và khát vọng cho chiến tranh loạn lạc. Họ không chỉ hi sinh tuổi thanh xuân hay sức lực mà thậm chí là cả tính mạng của mình cho Tổ quốc.
– Từ tư tưởng và những tình cảm ấy, những con người đang được sống trong thời kì hòa bình, cần phải luôn nhớ ơn, tưởng nhớ đến sự hi sinh lớn lao của những người đã hi sinh vì Tổ quốc. Đặc biệt lớp trẻ cần noi theo, trở nên mạnh mẽ, kiên cường, không ngừng vươn lên để đưa đất nước đi lên, phát triển.
2. Đọc hiểu
* Nội dung chính Nhật kí Đặng Thùy Trâm: Văn bản là những đoạn nhật kí ghi chép chân thực cuộc sống thường ngày nơi tuyến đầu chống Mỹ cứu nước của nữ bác sĩ Đặng Thùy Trâm. Trong đó, văn bản đề cập đến những công việc mệt nhọc, vất vả do thiếu nhân lực, những cô cậu thanh niên đã hi sinh rất nhiều vì Tổ quốc và những cảm xúc sâu lắng, nỗi đau nhớ nhà luôn âm ỉ trong chính tác giả.
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu hỏi (trang 84 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Công việc hằng ngày của bác sĩ Đặng Thùy Trâm có gì đặc biệt ?
Trả lời:
Công việc hằng ngày của bác sĩ Đặng Thùy Trâm vô cùng vất vả và nặng nhọc. Khối lượng công việc quá lớn nhưng thiếu nhân lực, vì vậy, cô vừa phải phụ trách bệnh xá, vừa lo điều trị, vừa giảng dạy.
Câu hỏi (trang 85 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chú ý suy nghĩ và ước mơ của tác giả
Trả lời:
Suy nghĩ, ước mơ tác giả : Mong muốn tận hưởng tuổi hai mươi đẹp đẽ, những hạnh phúc thanh xuân vốn có, không phải chôn vùi tuổi xuân vào bom lửa chiến tranh
Câu hỏi (trang 85 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chú ý tình cảm của tác giả đối với gia đình và quê hương
Trả lời:
Dẫu phải rời xa gia đình đến chiến trận và trong muôn vàn âm thanh của chiến trường, tác giả bao giờ cũng nhớ đến “tiếng nói của miền Bắc” – âm thanh thân thuộc của quê hương. Qua đó cho thấy tình yêu gia đình, tình yêu quê hương nồng nàn trong lòng tác giả.
* Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1 (trang 86 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Văn bản trên gồm ba phần, được trích từ ba đoạn khác nhau của Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm nhưng giữa chúng vẫn có mạch lô gích gắn kết nội dung. Em hãy nêu nội dung của từng phần và chỉ ra mạch lô gích gắn kết đó.
Trả lời:
– Nội dung từng phần :
+ Phần 1: Những công việc hằng ngày của tác giả và câu chuyện về những thanh niên hiếu học, mạnh mẽ, kiên cường – những người anh hùng vô danh
+ Phần 2: Sự hi sinh, đánh mất những ước mơ, hoài bão cá nhân và tuổi thanh xuân cống hiến cho chiến trận.
+ Phần 3: Nỗi nhớ nhà da diết sâu thẳm trong trái tim tác giả và sự kiên cường vượt qua những cảm xúc cá nhân và bao gian khó trên chiến trận
– Mạch lô gích gắn kết : suy nghĩ, cảm xúc của tác giả ngày một sâu sắc hơn. Nếu ban đầu, tác giả suy nghĩ trước thực tại về cuộc sống và con người, về những cô cậu thanh niên vất vả, thì phần sau tác giả suy tư sâu lắng về chính bản thân mình cũng đã hi sinh rất nhiều những ước vọng cá nhân. Sâu xa hơn nữa, tác giả nghĩ đến gia đình, để tình cảm cá nhân len lỏi, bủa vây – nỗi nhớ quê hương da diết.
Câu 2 (trang 86 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Hãy chỉ ra những sự kiện và suy nghĩ của tác giả được thể hiện trong từng phần văn bản và nêu nhận xét của em về chủ thể trần thuật. Thực hiện theo bảng sau:
|
Ngày |
Sự kiện |
Suy nghĩ của tác giả |
Nhận xét của em về chủ thể trần thuật |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Trả lời:
|
Ngày |
Sự kiện |
Suy nghĩ của tác giả |
Nhận xét của em về chủ thể trần thuật |
|
20/07/1968 |
Những ngày bận rộn, công tác dồn dập |
Cảm thấy vất vả và vô cùng khó khăn. Nhớ đến những người học trò thân yêu – những người anh hùng vô danh |
Chủ thể trần thuật là người trực tiếp tham gia vào sự kiện. Qua đó, bộc lộ suy nghĩ, về sự việc và con người xung quanh |
|
01/01/1970 |
Đầu năm mới. Tác giả thêm một tuổi đời |
Suy nghĩ về những ước mơ còn dang dở, về thanh xuân đã qua đi trong lửa đạn. |
Chủ thể trần thuật bộc lộ suy nghĩ, thái độ về cuộc đời và chính bản thân mình |
|
19/05/1970 |
Nhân ngày nhận được thư của mẹ |
Nỗi nhớ nhà, tình cảm sâu nặng với gia đình và quê hương. Suy nghĩ về bản thân đã vượt qua bao gian khổ nhưng vẫn không khiến bản thân đau lòng như nỗi nhớ nhà. |
Chủ thể trần thuật là người trực tiếp tham gia vào các sự kiện được hồi tưởng ( địch tập kích, ngủ rừng). Bộc lộ suy nghĩ, thái độ về cuộc đời và chính bản thân mình. |
Câu 3 (trang 86 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Tính phi hư cấu của đoạn trích Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm được thể hiện ở những yếu tố nào? Điều đó có tác dụng gì đối với nội dung của văn bản?
Trả lời:
– Tính phi hư cấu thể hiện ở những sự kiện có thựcmà tác giả đã trực tiếp tham gia hay chứng kiến, biểu hiện ở các mốc thời gian cụ thể, địa điểm cụ thể (bệnh xá, căn cứ, rừng)
– Tác dụng: Giúp câu chuyện trở nên xác thực hơn, cung cấp các thông tin sự kiện đến người đọc. Thông qua miêu tả địa điểm cụ thể, người đọc có thể hình dung ra bối cảnh câu chuyện
Câu 4 (trang 86 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Hãy chỉ ra một đoạn văn có sự kết hợp thủ pháp miêu tả với trần thuật trong văn bản. Việc sử dụng kết hợp các thủ pháp đó có tác dụng gì?
Trả lời:
– Đoạn văn có sử dụng kết hợp thủ pháp miêu tả với trần thuật : “Thuận vừa mới khóc cha chết, hai chiếc tang còn nặng trên ngực nhưng nụ cười đã trở lại trên đôi môi nhợt nhạt…cũng là một hình ảnh mà mình cần học tập”
– Tác dụng :
+ Giúp sự kiện và con người trong tác phẩm hiện lên sinh động.
+ Sự kết hợp giữa miêu tả và trần thuật không chỉ cung cấp sự kiện, mà còn cho ta hiểu được về hoàn cảnh, tính cách nhân vật. Cả hai nhân vật Thuận và Liên đều có hoàn cảnh vất vả, gian nan, nhưng ở họ vẫn giữ vững nụ cười – nụ cười của sự lạc quan, tiếp thêm sức mạnh cho mọi người. Ta nhận thấy ở họ một tính cách ngang tàng, kiên cường và vô cùng lạc quan, yêu đời.
Câu 5 (trang 86 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Em có suy nghĩ và cảm xúc gì sau khi đọc văn bản? Chi tiết nào trong văn bản để lại ấn tượng đặc biệt đối với em? Vì sao?
Trả lời:
+ Sau khi đọc văn bản, em cảm thấy thương xót và vô cùng biết ơn những hi sinh thầm lặng của các chiến sĩ, các y bác sĩ và của nhân dân trong các cuộc kháng chiến. Nhờ đó mà em được sống trong hòa bình, có điều kiện ổn định để học tập và tiếp thu những tri thức mới của nhân loại.
+ Một chi tiết khiến em ấn tượng nhất đó là lúc tác giả viết ra những hối tiếc vì bao ước mơ còn dang dở, vì tuổi thanh xuân dần đi qua trên chiến trận. Họ không được sống đúng nghĩa với tuổi hai mươi đầy ước mơ và khát vọng, ước mơ cá nhân phải gạt bỏ để hòa chung vào ước mơ của Tổ quốc – Độc lập dân tộc. Chi tiết đó lại càng khắc sâu vào những hi sinh của bao lớp người thanh niên cho đất nước. Vì vậy, em sẽ cố gắng học tập, luôn biết ơn và ghi nhớ những công lao của những anh hùng vô danh ấy.
Câu 6 (trang 86 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Theo em, văn bản trên có ý nghĩa như thế nào đối với thế hệ trẻ ngày nay?
Trả lời:
Văn bản như một lời cổ vũ, khuyến khích và là động lực cho thế hệ trẻ vươn lên vượt khó, tiếp tục kiên cường để phát triển đất nước, để xứng đáng với đất nước mà bao người đã đổ máu xây dựng. Bên cạnh đó, văn bản như một lời thức tỉnh, nhắc nhở thế hệ trẻ đang chạy theo những văn hóa nước ngoài mà dần quên đi giá trị lịch sử, cần ghi nhớ công ơn to lớn của những con người đã hi sinh cho cuộc sống hòa bình ở hiện tại, từ đó, biết chăm chỉ học hành, đưa đất nước đi lên, phát triển, sánh vai với cường quốc năm châu.
Xem thêm các bài soạn văn lớp 12 Cánh diều hay, chi tiết khác:
Tri thức Ngữ văn trang 81
Nhật kí Đặng Thùy Trâm
Khúc tráng ca nhà giàn
Thực hành đọc hiểu: Quyết định khó khăn nhất
Thực hành tiếng Việt trang 100
Viết bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm kí
