Soạn bài Hai đứa trẻ (Thạch Lam)
* Trước khi đọc
Câu hỏi (trang 40 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Khi chờ đợi một điều gì đó quan trọng với bản thân, bạn thường có tâm trạng cảm xúc như thế nào? Hay chia sẻ điều đó với các bạn trong lớp.
Trả lời:
Khi chờ đợi một điều gì đó quan trọng với bản thân, em thường có tâm trạng hồi hộp, háo hức, hay suy nghĩ về điều đó.
* Đọc văn bản
1. Theo dõi: Chú ý những từ ngữ, hình ảnh được dùng để miêu tả cảnh hoàng hôn trong phần văn bản này.
Từ ngữ, hình ảnh miêu tả cảnh hoàng hôn: tiếng trống thu không, phương tây dỏ rực như lửa cháy, những đám mây hồng như hòn than sắp tàn, tiếng ếch nhái kêu, tiếng muỗi vo ve,…
2. Suy luận: Chi tiết này cho thấy việc buôn bán của người dân phố huyện như thế nào?
Chi tiết này cho thấy việc buôn bán của người dân phố huyện rất ế ẩm, khó khăn, ít người mua hàng.
3. Suy luận: Qua chi tiết này, bạn hiểu thêm điều gì về nhân vật Liên?
Nhân vật Liên là người con gái lớn và đảm đang.
4. Theo dõi: Bầu trời đêm và không gian phố huyện trong đoạn này được miêu tả qua điểm nhìn của ai?
Bầu trời đêm và không gian phố huyện trong đoạn này được miêu tả qua điểm nhìn của người kể chuyện.
5. Chú ý tâm trạng và cảm xúc của chị em Liên trong lúc đoàn tàu đến
Khi đoàn tàu đến, Liên và An có tâm trạng:
+ Liên vội đánh thức An như sợ bỏ qua một điều quý giá
+ Liên quan sát và chiêm ngưỡng “các toa đèn sáng trưng, chiếu cả xuống đường”. Liên xúc động “lặng theo mơ tưởng về “Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo”.
+ Khi ngắm nhìn những đoàn tàu vụt qua phố huyện, Liên như được sống trong một thế giới mới tươi đẹp và sôi động hơn.
* Sau khi đọc
Nội dung chính: Tác phẩm cho thấy cuộc sống cơ cực, quẩn quanh, tăm tối ở phố huyện nghèo trước Cách mạng tháng Tám. Đồng thời làm nổi bật niềm cảm thông, thương xót, trân trọng của Thạch Lam đối với những kiếp người nghèo khổ.
Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Tóm tắt nội dung câu chuyện được kể và chỉ ra đặc điểm về cách xây dựng cốt truyện trong Hai đứa trẻ.
Trả lời:
– Tóm tắt:
Truyện ngắn Hai đứa trẻ là văn bản kể về hai nhân vật Liên và An cùng những người dân trong một phố huyện nghèo. Liên và An đã từng có một cuộc sống đầy đủ vui vẻ ở Hà Nội. Do bố mất việc, gia đình sa sút, hai đứa trẻ phải về sống nơi phố huyện – một cuộc sống nghèo khổ, đơn điệu. Hai chị em được mẹ giao cho trông cửa hàng tạp hóa nhỏ bên bến tàu của huyện. Trong một buổi chiều tà, Liên cảm thấy nơi đây buồn tẻ, chị ngắm nhìn những đứa trẻ con đi nhặt nhạnh những đồ thừa. Nhìn cuộc sống tàn lụi của chị Tí, bác Siêu, vợ chồng bác Xẩm xung quanh. Thế nhưng chừng ấy người sống trong bóng tối vẫn hy vọng cái gì đó tươi sáng hơn. Mong ước ấy vẫn được thể hiện qua sự mong đợi chuyến tàu đêm chạy qua phố huyện của cả hai chị em và những người buôn bán về đêm. Nhưng chỉ thoáng qua đó, đoàn tàu rầm rộ đi tới, chẳng được bao lâu lại vụt qua và chỉ còn lại đêm khuya – đêm ở trong phố, tịch mịch và đầy bóng tối.
– Đặc điểm về cách xây dựng cốt truyện: truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam là truyện không có cốt truyện Hai đứa trẻ đúng là rất tiêu biểu cho loại “truyện không có truyện”. Bởi lẽ, cốt truyện chỉ là cảnh một buổi chiều tối ở một phố huyện nghèo nàn, tăm tối, với tiếng trống thu không, cảnh chợ chiều hiu hắt, với một chõng hàng nước, một gánh hàng phở, một gia đình bác xẩm ê a, một bà già điên uống rượu cười sằng sặc và hai chị em cô hàng xén Liên, An cố thức chờ chuyên tàu đêm đi qua… Chỉ có vậy thôi, chẳng có tình huống gây cấn, éo le cũng không có mâu thuẫn xung đột, truyện không có xung đột, không có biến cố nó chỉ là diễn biến thời gian.
Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Bức tranh phố huyện đã được tác giả miêu tả theo trình tự nào và có đặc điểm gì? Làm rõ ý nghĩa của việc miêu tả bức tranh ấy trong văn bản.
Trả lời:
– Bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian tuyến tính (trước – sau). Theo đó truyện ngắn Hai đứa trẻ có thể phần làm ba cảnh: Cảnh chiều xuống (chợ tàn), cảnh đêm về và cảnh đêm khuya.
– Toàn bộ bức tranh phố huyện được nhìn qua tâm trạng của cô bé Liên, một cô bé đảm đang, tốt bụng với một tâm hồn đa cảm. Điều này đã làm nên chất trữ tình cho chuyện. Tâm trạng của Liên được miêu tả gắn liền với không gian phố huyện: Buồn man mác, mơ hồ khó hiểu trước bức tranh cuộc sống nghèo phố huyện lúc chiều xuống; buồn khắc khoải trong cảnh chờ đợi một điều gì tốt đẹp hơn; buồn thấm thía khi chuyến tàu đi qua.
Câu 3 (trang 46 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Xác định ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản và cho biết tác dụng của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc khắc họa nhân vật, thể hiện chủ đề, cảm hứng của tác phẩm.
Trả lời:
– Ngôi kể: Ngôi thứ 3
– Điểm nhìn: Điểm nhìn trần thuật được đặt vào Liên.
à Tác dụng: Khiến cho tác giả có thể đi sâu khai thác tâm trạng và cảm xúc, sự biến đổi tinh tế trong suy nghĩ của nhân vật.
Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Nêu và phân tích ý nghĩa:
a. Một số câu văn, đoạn văn sử dụng kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm.
b. Một số hình ảnh, chi tiết xuất hiện nhiều lần trong văn bản.
Trả lời:
a. Một số câu văn, đoạn văn sử dụng kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm:
– Liên khẽ quạt cho An, vuốt lại mái tóc tơ… cảm giác mơ hồ không hiểu.
– Liên cầm tay em không đáp … mênh mang và yên lặng.
à Liên và An thức để bán hàng, để được nhìn chuyến tàu đêm đi qua hoạt động cuối cùng của đêm khuya. Nỗi buồn thấm thía trước cảnh ngày tàn và những kiếp người tàn tạ: Thương những đứa trẻ nhà nghèo nhưng không có tiền mà cho chúng. Xót thương mẹ con chị Tí: ngày mò cua bắt tép, tối dọn cái hàng nước chè tươi chả kiếm được bao nhiêu, xót thương bà cụ Thi điên.
b. Một số hình ảnh, chi tiết xuất hiện nhiefu lần trong văn bản:
– Hình ảnh phố huyện
– Hình ảnh đoàn tàu
– Hình ảnh con người ở phố huyện
à Nhịp sống buồn tẻ, tù đọng của phố huyện từ chiều tàn đi vào đêm khuya. Tất cả được thể hiện ra qua cái nhìn xót xa, thương cảm của tác giả.
Câu 5 (trang 46 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Theo bạn, truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam được viết theo phong cách sáng tác nào? Dựa vào đâu để bạn khẳng định như vậy?
Trả lời:
– Truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam có sự kết hợp giứa phong cách hiện thực và phong cách lãng mạn.
+ Bút pháp hiện thực: Cuộc sống nơi phố huyện nghèo
+ Bút pháp lãng mạng: Cảnh đợi tàu và ý nghĩa
Câu 6 (trang 46 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Một tác phẩm văn học có giá trị thẩm mĩ và nhân văn thường đánh thức ở người đọc ít nhất một điều gì đó sâu xa, tốt đẹp trong tư tưởng, tình cảm. Đối với bạn, Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức như vậy không? Vì sao?
Trả lời:
Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức ở người đọc những điều sâu xa, tốt đẹp trong tư tưởng tình cảm vì: Qua diễn biến nội tâm của nhân vật, nhà văn đã thể hiện thật sâu sắc tấn bi kịch tinh thần của những con người nhỏ bé. Những kiếp người vô danh nơi phố huyện nhỏ ấy rất dễ bị xã hội lãng quên. Tâm trạng của Liên cũng là tâm trạng chung của bao người đang phải sống trong bế tắc của những thân phận nhỏ bé, nghèo hèn. Nhà văn đã thể hiện một niềm cảm thông sâu sắc và tình thương yêu đối với những người không may mắn ấy.
Câu 7 (trang 46 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Tìm hiểu thêm về các tác giả sáng tác theo phong các lãng mạn, phong cách hiện thực trong văn học Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 và hoàn tất bảng bằng cách đánh dấu xác định phong cách sáng tác của tác phẩm, tác giả trong văn bản (làm vào vở) và lí giải:
|
Tên tác giả |
Tên tác phẩm |
Phong cách lãng mạn |
Phong cách hiện thực |
|
Thạch Lam |
Dưới bóng hoàng lan, Nắng trong vườn,… |
||
|
Vũ Trọng Phụng |
Số đỏ, giông tố,… |
||
|
Nam Cao |
Lão Hạc, Chí Phèo,… |
Trả lời:
|
Tên tác giả |
Tên tác phẩm |
Phong cách lãng mạn |
Phong cách hiện thực |
|
Thạch Lam |
Dưới bóng hoàng lan, Nắng trong vườn,… |
x |
x |
|
Vũ Trọng Phụng |
Số đỏ, Giông tố,… |
x |
|
|
Nam Cao |
Lão Hạc, Chí Phèo,… |
x |
Lí giải:
– Phong cách sáng tác Thạch Lam:
+ Sáng tác thường hướng vào cuộc sống cơ cực của những người dân thành thị nghèo và vẻ đẹp nên thơ của cuộc sống thường nhật.
+ Cốt truyện đơn giản hoặc không có cốt truyện.
+ Thạch Lam đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật.
+ Có sự hòa quyện tuyệt vời giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn, tự sự và trữ tình.
– Phong cách sáng tác Vũ Trọng Phụng:
+ Giọng văn trào phùng, châm biếm.
+ Lột tả cuộc sống hiện thực, cùng với đó là tinh thần phê phán những thói hư tật xấu của xã hội.
+ Thể hiện sự tình cảm, sự nhân ái đối với con người.
– Phong cách sáng tác Nam Cao:
+ Đi sâu vào khai thác đời sống nội tâm, tinh thần của nhân vật
+ Đề cao tư tưởng: Quan tâm tới đời sống tinh thần của con người, luôn hứng thú khám phá “con người trong con người”.
+ Thường viết về những cái nhỏ nhặt nhưng lại mang ý nghĩa triết lí sâu sắc.
* Bài tập sáng tạo
Câu hỏi (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Lấy cảm hứng từ hình ảnh Hai đứa trẻ chờ đoàn tàu đi qua phố huyện (Hai đứa trẻ) hoặc hình ảnh thân thiết giữa Lão Hạc với cậu Vàng (Lão Hạc), hãy sáng tác một bài thơ, một bài hát hoặc một bức tranh.
Trả lời:
– Hai đứa trẻ: Tham khảo bài hát Hai đứa trẻ – Phương Mỹ Chi
Bài hát Hai đứa trẻ – Phương Mỹ Chi
Một đêm chợp mắt trong mơ màng còi kia dội tiếng xa vang
Đèn ghi lòe sáng lem nhem mờ vầng trăng giờ thôi lững lờ
Tàu đi lặng lẽ không quay về lòng ai nhiều nỗi u mê
Chờ mong dù chẳng ai mong chờ có ta với ta ngẩn ngơ
(Hờ hơ hơ) Ngọn gió tha phương lang thang
Lang thang dừng chân nơi khác (Hờ hơ hơ)
Một thoáng lung linh mắt em thắp lên niềm riêng man mác
Nhớ từng cơn từng cơn nắng mưa trông ngóng con tàu ngày xưa
Đem giấc mơ về miền quê khói trong đêm đen bừng sáng
Lời ca mẹ ru á ơi từng đêm hè dài rong chơi
Thằng em đòi: “Cha cõng con” cưỡi ngựa ngựa phi
Một thời xa xưa tựa hai đứa trẻ chờ từng đêm nghe
Con tàu mang sáng về, tàu giờ nơi xa về nơi khác lạ
Giờ còn đâu nữa những chuyện ngày xưa (Hello)
Nhìn ra từ trong khoang tàu nhẹ tay đặt lên cửa kính dõi theo
Ngồi dưới màu ngà trong veo lại một lần nữa ước mơ xa trở về
Em có thấy tôi đang nhìn theo y như là ánh trăng pha
Tay nắm lấy tay lên con tàu đưa em đi đến nơi xa
Chẳng phải chỉ còn một mình em cũng đâu phải do màn đêm này quá lâu
Ngập tràn như là ánh mặt trời lên soi vào gương nhận ra tôi và em đâu khác nhau
Không phải em thì ai khác? Nhìn bầu trời lấp lánh trong một giây lát
Trên đó có đứa bé đang nhìn qua cửa sổ còn tôi đang ngồi đây nhìn lên toa tàu
Ngày qua ngày sống không mong chờ nằm mơ chuyện cũ vu vơ
Nhiều đêm bạn với sông Ngân Hà, nhiều đêm lạc chân nhớ nhà
Thành đô rực sáng đâu ai ngờ người xe ngược phố chơ vơ
Niềm riêng lặng lẽ trong ơ thờ kiếm đâu những cơn mộng mơ
(Hờ hơ hơ) Ngọn gió tha phương lang thang
Lang thang dừng chân nơi khác (Hờ hơ hơ)
– Lão Hạc:
Tóm tắt Hai đứa trẻ
Liên và An là hai chị em được mẹ giao cho trông coi một cửa hàng tạp hoá nhỏ tại một phố huyện nghèo. Trước đây, gia đình Liên và An sống ở Hà Nội. Do cha bị mất việc nên cả nhà phải chuyển về sống ở phố huyện nghèo này. Mẹ của Liên làm nghề hàng xáo (nghề đong thóc về xay giã, kiếm lãi bằng cách bán gạo và thu sản phẩm phụ như tấm, cám). Hàng ngày, Liên quan sát những gì xảy ra xung quanh. Liên thấy những đứa trẻ nhà nghèo bên chợ đi nhặt nhạnh những thứ có thể dùng được do người đi chợ bỏ lại. Liên đã chứng kiến cuộc sống vất vả, nghèo túng của mẹ con chị Tí (ngày mò cua bắt ốc, tối về bán hàng nước), của gia đình bác Xẩm, của bà cụ Thi, của bác phở Siêu,…Và cũng như nhiều người dân lam lũ tại phố huyện, hai chị em Liên và An vừa bán hàng, vừa trông chờ chuyến tàu đêm từ Hà Nội về, ầm ầm lăn bánh qua phố huyện rồi khuất dần, im tiếng trong trời đêm. Và khi chuyến tàu đã qua, hai chị em Liên đi vào giấc ngủ yên tĩnh, cũng yên tĩnh như đêm ở trong phố, tịch mịch và đầy bóng tối.
Xem thêm các bài soạn văn lớp 12 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:
Lão Hạc (Nam Cao).
Hai đứa trẻ (Thạch Lam)
Lá Diêu Bông (Hoàng Cầm)
Thực hành tiếng Việt trang 49
Cuộc gặp gỡ tình cờ (Hi-gu-chi-chi-y-0).
Viết bài văn nghị luận về một vấn đề có liên quan đến tuổi trẻ