Soạn bài Ánh sáng cứu rỗi
1. Chuẩn bị
Yêu cầu (trang 42 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
– Đọc trước đoạn trích Ánh sáng cứu rỗi; tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn Bảo Ninh và tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh.
– Đọc nội dung giới thiệu sau đây để hiểu thêm đoạn trích:
Nỗi buồn chiến tranh là tiểu thuyết đầu tay của Bảo Ninh, xuất bản lần đầu năm 1987 với nhan đề Thân phận của tình yêu. Đây là cuốn tiểu thuyết tâm lí lấy cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước làm bối cảnh, người lính binh nhì tên Kiên là nhân vật trung tâm. Thuở hoa niên, Kiên sống cùng cha ở Hà Nội, xung quanh là bạn bè thân yêu. Năm 1965, ở tuổi 17, Kiên tình nguyện nhập ngũ, chiến đấu ở chiến trường B3 Tây Nguyên. Cuộc chiến tranh kéo dài và vô cùng ác liệt, đơn vị của Kiên phải hứng chịu rất nhiều thương vong. Sau khi chiến tranh kết thúc, Kiên trở lại chiến trường, tham gia đội thu nhặt hài cốt tử sĩ của sư đoàn. Năm 1976, Kiên xuất ngũ và trở về Hà Nội. Niềm vui hoà bình, nỗi buồn được sống sót, nỗi tiếc thương mối tình đầu dang dở và sự ám ảnh khôn nguôi về thân phận con người trong và sau cuộc chiến đã thúc đẩy Kiên cầm bút. Anh nguyện “là một cây bút của những người đã hi sinh, là nhà tiên tri của những năm tháng đã qua đi, người báo trước thời quá khứ”. Sau nhiều đêm chong đèn thức trắng để viết, Kiên để lại chồng bản thảo lộn xộn cho người đàn bà câm sống trên căn phòng gác mái và bỏ đi đâu không ai biết.
Văn bản dưới đây trích từ chương 6, kể lại kỉ niệm “bi thảm, thương tâm và hiểm nghèo nhất” trong kí ức chiến tranh của Kiên.
Trả lời:
– Nhà văn Bảo Ninh (1952)
+ Tên thật là Hoàng Ấu Phương
+ Ông là nhà văn quân đội, từng trực tiếp tham gia chiến đấu trên chiến trường miền Nam trước năm 1975
+ Vai trò, vị trí: Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ 1997.
+ Phong cách sáng tác: ông chuyên viết về đề tài về chiến tranh. Tác phẩm của ông đề cao tính sáng tạo, chất riêng. Ông luôn khám phá tìm tòi vẻ đẹp ẩn chứa bên trong mỗi sự vật, hiện tượng.
– Tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh.
+ Xuất bản lần đầu năm 1987
+ Giá trị của tác phẩm: Đưa đến cái nhìn mới về chiến tranh và những hệ lụy mà nó gây ra. Khẳng định vai trò của cá nhân và quyền sống, hạnh phúc và đau khổ của con người.
+ Tác phẩm đã nhận được giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 1991
2. Đọc hiểu
* Nội dung chính: Đoạn trích kể về câu chuyện thời chiến tranh với hai nhân vật chính là Kiên và Hòa. Họ đã trải qua muôn vàn khó khăn, cho đến khi họ gặp một toán lính Mỹ, sự kiện ấy đã khiến cho Kiên và Hòa rời xa nhau mãi mãi để rồi khiến Kiên trở nên day dứt, đau khổ khi nhớ về quá khứ. Qua đoạn trích tác giả đề cao tình bạn, tình đồng chí cao đẹp, tinh thần anh dũng của người chiến sĩ, lên án sự tàn bạo của thực dân, đế quốc và đề cao hòa bình dân tộc.
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu hỏi (trang 42 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Hình dung về tình cảnh của Kiên và đồng đội
Trả lời:
– Sau hai lần bị bao vây, đơn vị Kiên đã tan nát, vụn ra từng tốp, vừa đánh vừa chạy.
– Trên đường tháo thân, nhóm của Kiên gặp một đoàn hai chục cáng thương đi qua, lực lượng này cũng vô cùng tơi tả, sức cùng lực kiệt.
Câu hỏi (trang 43 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý lời nói, thái độ của Kiên và Hòa
Trả lời:
– Kiên: Hung dữ, tàn nhẫn dằn giọng, tức giận đến mức thốt ra “Không phải lỗi lầm mà là một tội ác”, “Cần phải xử bắn cô”.
– Hòa: Cúi mặt, nói nhỏ, giọng run run cùng cặp mắt ngấn lệ, cô hối lỗi trước việc dẫn sai đường của mình.
Câu hỏi (trang 44 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Hình dung về quang cảnh Kiên và Hà đi qua
Trả lời:
Quan cảnh hiện lên thanh bình và thơ mộng với “mặt nước sáng bạc lấp lánh”, “dòng sông cất giọng thì thầm”, không khí xanh tươi, mát mẻ, âm thanh thì thào êm ái của dòng sông và cây cối.
Câu hỏi (trang 45 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Suy nghĩ về tình đồng đội giữa Kiên và Hòa
Trả lời:
Tình đồng đội thắm thiết “quàng tay ôm vai”, luôn suy nghĩ cho nhau, không quản ngại gian khó và hi sinh, cả hai luôn đồng hành bên nhau. Hình ảnh tình đồng chí đẹp đẽ, thiêng liêng “Họ ngồi tựa vào nhau như thế một lúc nữa”.
Câu hỏi (trang 45 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý cách tác giả quan sát, miêu tả toán lính Mỹ
Trả lời:
Tác giả miêu tả toán lính Mỹ một cách tỉ mỉ, chi tiết và cụ thể: “Tên Mỹ đi đầu là tên lính da đen mặc áo giáp, đầu đội sắt bọc lưới, chân dận bốt đờ xô, tay nắm đầu sợi dây da.”, “Theo sau là tên da đen, cởi trần, băng đạn vắt kín đôi vai lực lưỡng”,….
Câu hỏi (trang 46 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Theo dõi phản ứng và hành động của Hòa và Kiên
Trả lời:
– Kiên xiết chặt quả lựu đạn, lòng tê bại, thấp thỏm và run rẩy nghĩ.
– Hòa lẳng lặng trườn, lấy súng bắn vào con chó đánh hơi của địch. Con chó lao tới, hứng trọn thêm hai phát đạn của Hòa
Câu hỏi (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý tâm trạng và hành động của Kiên
Trả lời:
– Kiên quét đi ít nhất là non nửa số Mỹ đang chất đống
– Kiên nín lặng, gần như nín thở, nấp sau lùm cây bìa rừng
– Anh lẳng lặng tra lại chốt cho quả u ét, lôi từ từ bò lui
– Bóng tối buông xuống, anh êm ấm trở về chỗ khe cạn
Câu hỏi (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý sự thay đổi của thời gian
Trả lời:
Thời gian trở về quá khứ, Kiên nhìn thấy cảnh mà những gì trí nhớ đã lảng tránh suốt bao năm qua. Dòng hồi tưởng trỗi dậy, những cảm xúc kinh hoàng giờ chỉ có nỗi buồn mênh mang.
* Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1 (trang 48 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Những chi tiết, sự kiện nào trong đoạn trích Ánh sáng cứu rỗi cho thấy tình thế hiểm nghèo của Kiên và đồng đội. Trong tình thế đó, Kiên đã có phản ứng ra sao?
Trả lời:
– Tình thế hiểm nghèo và phản ứng của Kiên:
+ Sau hai lần bị bao vây, đơn vị Kiên đã tan nát, vụn ra từng tốp, vừa đánh vừa chạy. Trên đường tháo thân, nhóm của Kiên gặp một đoàn binh cũng đã sức cùng lực kiệt. Kiên không muốn gia nhập nhưng đã gặp thì phải nhập.
+ Không có bản đồ, không có địa bàn, chỉ có thể đi theo sự chỉ dẫn của Hòa, nhưng cũng vì căng thẳng mà cô đã dân mọi người đi nhầm đường. Kiên đã vô cùng tức giận, quát tháo Hòa với giọng khàn đặc và hung dữ.
+ Gặp toán lính Mỹ hung bạo cùng con chó béc giê đánh hơi rất giỏi. Kiên sợ hãi, lòng tê bại, thấp thỏm và run rẩy.
Câu 2 (trang 48 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nêu diễn biến tâm trạng và hành động của Kiên và Hoà khi đối mặt với toán lính Mỹ. Vì sao Kiên và Hoà có những phản ứng khác nhau khi đối mặt với kẻ thù?
Trả lời:
– Khi đối mặt với toán lính Mỹ: Kiên xiết chặt quả lựu đạn, lòng tê bại, thấp thỏm và run rẩy nghĩ. Ngược lại, Hòa lẳng lặng trườn đi lấy súng bắn vào con chó đánh hơi của địch. Con chó lao tới, Hòa không sợ hãi mà bắn thêm hai phát đạn vào nó. Sau đó, Hòa đã dũng cảm dẫn dụ địch đi xa Kiên và lệch khỏi vệt đường dẫn tới khe cạn.
– Nguyên nhân: Hành động của hai nhân vật xuất phát từ tình đồng chí thiêng liêng, Hòa không ngại hi sinh thân mình để dẫn dụ địch giúp đồng đội sống sót. Kiên cũng nhanh chóng hiểu ra cần có người quay về, dẫn đường đưa bao nhiêu đồng đội đang thương binh đang chờ đợi.
Câu 3 (trang 48 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhận xét về cốt truyện và cách kể chuyện của Bảo Ninh qua đoạn trích trên.
Trả lời:
– Cốt truyện: Hấp dẫn, đặc sắc với nhiều tình huống bất ngờ, đưa người đọc đến với nhiều dòng cảm xúc. Thông qua các câu chuyện đã thể hiện rõ tính cách nhân vật và tình đồng chí sắt son, tinh thần đoàn kết cùng nghĩa cử cao đẹp trên chiến trường.
– Cách kể chuyện: Độc đáo với ngôi kể thứ ba lấy điểm nhìn chủ yếu ở nhân vật Kiên. Bởi vậy, những tình huống tưởng như không liên quan đến nhau, rời rạc, vụn vỡ nhưng khi gần nhau, chúng bổ trợ, bù đắp cho nhau, tạo nên ý nghĩa của tác phẩm.
Câu 4 (trang 48 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tại sao kỉ niệm về Hoà là “kỉ niệm bi thảm, thương tâm và hiểm nghèo nhất” trong kí ức chiến tranh của Kiên? Em có nhận xét gì về nhân vật Hoà?
Trả lời:
– Kỉ niệm về Hòa đáng nhẽ phải là một kỉ niệm đẹp của tình đồng chí sắt son, thắm thiết, ấy vậy nhưng Kiên luôn bị ám ảnh bởi sự hi sinh của Hòa, đó là nỗi mất mát to lớn trong tâm hồn anh, khoảnh khắc mong manh giữa sự sống và cái chết lại càng in đậm hình ảnh cô giao liên dũng cảm trong tâm trí anh.
– Nhận xét về Hòa: Đó là một cô gái dũng cảm và nhanh nhẹn. Sự dũng cảm của cô là thái độ dám nhận, dám đương đầu, dám sửa lỗi khi cô bị Kiên chê trách vì dẫn sai đường, là khi cô không tiếc hi sinh thân mình vì đồng đội, không sợ hãi cái chết nơi rừng sâu vực thẳm.
Câu 5 (trang 48 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Suy nghĩ, cảm nhận của Kiên về chiến tranh và sự hi sinh của đồng đội như thế nào? Em ấn tượng với cảm nghĩ nào nhất? Vì sao?
Trả lời:
– Về chiến tranh: Chiến tranh là sự tàn phá, là sự ghê tởm đến trong lòng “Chiến tranh với bộ mặt gớm guốc của nó, với những móng vuốt của nó, với những sự thật trần trụi bất nhân nhất của nó”, “bất kì ai trải qua sẽ mãi mãi bị ám ảnh”
– Về sự hi sinh của đồng đội: Đó là một nỗi ám ảnh thường trực trong tâm trí Kiên, nhưng đó cũng chính là sức mạnh để anh tiếp tục sống, vượt qua mọi khó khăn “Nếu không nhờ sự che chở, đùm bọc, được cưu mang và được cứu rỗi trong tình đồng đội bác ái thì ắt rằng đã chết từ lâu”
– Em ấn tượng với suy nghĩ và cảm nghĩ về chiến tranh của Kiên. Bởi lẽ, thông qua góc nhìn của Kiên, em nhận ra thêm nhiều điều mới về tâm hồn con người. Em nhận ra những người lính, họ không chỉ phải chịu đựng nỗi đau trong thời chiến, mà ngay cả khi hòa bình được lập lại, trong làn sóng vui tươi của công cuộc xây dựng đất nước cũng không thể xóa nhòa những nỗi đau, những ám ảnh luôn thường trực trong tâm hồn người chiến sĩ.
Câu 6 (trang 48 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhan đề Ánh sáng cứu rỗi có liên hệ với chủ đề của đoạn trích không? Hãy nêu một nhan đề khác cho đoạn trích.
Trả lời:
– Nhan đề có mối liên hệ mật thiết đến chủ đề của đoạn trích. Ánh sáng chính là biểu tượng cho sự tốt đẹp, cho một tia hi vọng. “Ánh sáng cứu rỗi” chính là nguồn hi vọng, là phần sáng trong tâm hồn u tối, cứu lấy con người khỏi bóng đêm trong tâm hồn hay chính là những ám ảnh chiến tranh đang dần gặm nhấm tâm hồn con người.
– Nhan đề khác: Kí ức khó quên; Người con gái giao liên; Đồng chí;…
Xem thêm các bài soạn văn lớp 12 Cánh diều hay, chi tiết khác:
Hạnh phúc của một tang gia
Ánh sáng cứu rỗi
Thực hành đọc hiểu: Thiếu nữ và cây sồi già bên đường
Thực hành tiếng Việt trang 53
Viết thư trao đổi công việc hoặc một vấn đề đáng quan tâm
Tranh luận về một vấn đề có những ý kiến trái ngược nhau