Giải bài tập Hóa học 12 Bài 1: Ester – Lipid
Mở đầu trang 6 Hóa học 12: Một số ester như ethyl butyrate, benzyl acetate, linalyl acetate, geranyl acetate,… có mùi thơm nên được dùng làm hương liệu. Chất béo (thành phần chính của mỡ động vật và dầu thực vật) là thức ăn quan trọng của con người. Vậy, ester và chất béo là gì? Chúng có tính chất vật lí và tính chất hoá học cơ bản nào?
Lời giải:
1) Ester
– Khi thay thế nhóm OH ở nhóm carboxyl (-COOH) của carboxylic acid bằng nhóm –OR’ thì được ester. Trong đó R’ là gốc hydrocarbon.
-Tính chất vật lí:
+ Các phần tử ester có nhiệt độ sôi thấp hơn so với alcohol và carboxylic acid có phân tử khối tương đương.
+ Các ester có phân tử khối thấp và trung bình thường là chất lỏng ở nhiệt độ phòng. Những ester có phân tử khối lớn thường ở dạng rắn. Ester thường nhẹ hơn nước và ít tan trong nước. Một số ester có mùi thơm của hoa, quả chín.
– Tính chất hóa học: Ester bị thủy phân trong môi trường acid hoặc môi trường base.
2) Chất béo
– Chất béo là triester của glycerol với acid béo.
– Tính chất vật lí:
+ Ở nhiệt độ thường, chất béo ở trạng thái lỏng hoặc rắn.
+ Chất béo nhẹ hơn nước và không tan trong nước, dễ tan trong các dung môi hữu cơ.
– Tính chất hóa học:
+ Phản ứng thủy phân chất béo.
+ Phản ứng hydrogen hoá chất béo có gốc hydrocarbon không no (dạng lỏng) tạo thành chất béo có gốc hydrocarbon no (dạng rắn).
+ Chất béo bị oxi hoá bởi oxygen trong không khí tạo thành các hợp chất có mùi khó chịu.
I. Ester
Hoạt động trang 6 Hóa học 12: Tìm hiểu về đặc điểm chung của ester
Nhiều ester có trong tự nhiên là nguyên liệu để sản xuất hương liệu, mĩ phẩm. Hãy nhận xét đặc điểm chung về cấu tạo của các ester dưới đây:

Lời giải:
Các ester trên đều có công thức chung là RCOOR’ (với R và R’ là gốc hydrocarbon).
Câu hỏi 1 trang 7 Hóa học 12: Viết công thức cấu tạo và gọi tên các đồng phân ester có công thức phân tử C4H8O2.
Lời giải:
Tên của ester đơn chức RCOOR’ = Tên gốc R’ + Tên gốc carboxylic acid.
Các đồng phân ester có công thức phân tử C4H8O2:

Câu hỏi 2 trang 7 Hóa học 12: Viết công thức cấu tạo của các ester có tên gọi sau đây:
a) methyl formate;
b) isopropyl acetate;
c) ethyl propionate;
d) methyl butyrate.
Lời giải:

Hoạt động trang 7 Hóa học 12: Tại sao trong số các hợp chất hữu cơ có phân tử khối tương đương dưới đây, ester lại có nhiệt độ sôi thấp nhất?
| CH3CH2CH2OH | CH3COOH | HCOOCH3 |
Loại hợp chất | Alcohol | Carboxylic acid | Ester |
Phân tử khối | 60 | 60 | 60 |
Nhiệt độ sôi (oC) | 97 | 118 | 32 |
Lời giải:
Các phân tử ester không tạo được liên kết hydrogen với nhau, còn các phân tử alcohol và các phân tử carboxylic acid tạo được liên kết hydrogen liên phân tử nên nhiệt độ sôi của ester thấp hơn nhiều so với alcohol và carboxylic acid có phân tử khối tương đương.
Câu hỏi 3 trang 8 Hóa học 12: Cho ba hợp chất butan-1-ol, propanoic acid, methyl acetate và các giá trị nhiệt độ sôi (không theo thứ tự) là: 57 °C; 118 °C; 141 °C, Em hãy gán cho mỗi chất một giá trị nhiệt độ sôi thích hợp.
Lời giải:
– Do không có liên kết hydrogen giữa các phân tử, ester có nhiệt độ sôi thấp hơn nhiệt độ sôi của carboxylic acid và alcohol có cùng số nguyên tử carbon hoặc có khối lượng phân tử tương đương. Do cấu tạo của nhóm carboxyl nên carboxylic acid có khả năng tạo thành liên kết hydrogen bền vững hơn liên kết hydrogen giữa các phân tử alcohol nên nhiệt độ sôi của carboxylic acid cao hơn nhiệt độ sôi của alcohol.
– Các chất trên có khối lượng phân tử tương đương, nhiệt độ sôi được sắp xếp theo thứ tự tăng dần như sau:
Methyl acetate (57oC); butan-1-ol (118oC); propanoic acid (141 °C).
Hoạt động trang 8 Hóa học 12: Nghiên cứu phản ứng thuỷ phân ester
Phản ứng thuỷ phân ester đã được tiến hành như sau:
– Cho vào hai ống nghiệm (1) và (2) mỗi ống khoảng 1,0 mL ethyl acetate.
– Thêm khoảng 2 mL dung dịch H2SO4 20
Tên | Công thức cấu tạo |
propyl ethanoate | CH3COOCH2CH2CH3 |
methyl butanoate | CH3CH2CH2COOCH3 |

Câu hỏi 7 trang 9 Hóa học 12: Isoamyl acetate có mùi thơm đặc trưng của chuối chín nên còn được gọi là dầu chuối. Khi đun nóng hỗn hợp gồm 16,2 g acetic acid và 15,2 g isoamyl alcohol ((CH3)2CHCH2CH2OH) với xúc tác là H2SO4 đặc. thu được 14,16 g dầu chuối. Tính hiệu suất của phản ứng điều chế dầu chuối trên.
Lời giải:
Phương trình hóa học:

Mol: 0,173 0,27
Ta có: => isoamyl alcohol hết, ester tính theo isoamyl alcohol.