– ThÆ¡ Nôm ÄÆ°á»ng luáºt là loại thÆ¡ ÄÆ°á»£c sáng tác theo thá» ÄÆ°á»ng luáºt, viết bằng chữ Nôm, hình thà nh và o khoảng thế ká» XIII.
– Có thá» xem Äây là má»t âlá»i thÆ¡ riêng” do các tác giả trung Äại Viá»t Nam sáng tạo dá»±a trên mô hình cá»§a thÆ¡ ÄÆ°á»ng luáºt
– ThÆ¡ Nôm ÄÆ°á»ng luáºt Äã Äạt ÄÆ°á»£c những thà nh tá»±u lá»n, góp phần quan trá»ng và o viá»c tạo nên diá»n mạo cá»§a ná»n thÆ¡ trung Äại Viá»t Nam.
– Quá»c âm thi táºp cá»§a Nguyá» n Trãi là má»t Äá»nh cao cá»§a thÆ¡ Nôm ÄÆ°á»ng luáºt, Äánh dấu bưá»c khá»i Äầu Äẹp Äẽ cá»§a ná»n thÆ¡ tiếng Viá»t thá»i trung Äại.
+ Vá» trÃ: là táºp thÆ¡ Nôm sá»m nhất Viá»t Nam â má» ÄÆ°á»ng cho sá»± phát triá»n cá»§a thÆ¡ tiếng Viá»t.
+ SỠlượng: 254 bà i.
+ Ná»i dung: Vẻ Äẹp con ngưá»i Nguyá» n Trãi.
+ Nghá» thuáºt: Ngôn ngữ bình dá», có xen các câu lục ngôn và o thá» thÆ¡ thất ngôn ÄÆ°á»ng luáºt.
Trang 1 Quá»c âm thi táºp bản nguyên tác cá»§a Nguyá» n Trãi
a. Xuất xứ:
– Bảo kÃnh cảnh giá»i là bà i thứ 43 thuá»c phần âBảo kÃnh cảnh giá»iâ (gương báu rÄn mình), á» phần vô Äá» cá»§a táºp thÆ¡ âQuá»c âm thi táºpâ.
b. Hoà n cảnh sáng tác:
– Bà i thÆ¡ ÄÆ°á»£c sáng tác khoảng những nÄm 1438-1439 khi tác giả vỠỠẩn tại Côn SÆ¡n.
c. BỠcục:
Gá»m 2 phần:
– Phần 1 (6 câu thÆ¡ Äầu): bức tranh thiên nhiên ngà y hè.
– Phần 2 (2 câu thÆ¡ cuá»i): tấm lòng cá»§a Nguyá» n Trãi.
– Câu 1: Tâm thế cá»§a nhà thÆ¡:
+ Rá»i: rá»i rãi, không vưá»ng báºn.
+ Hà nh Äá»ng: hóng mát => thư thái, thảnh thÆ¡i.
+ Thá»i gian: thuá» ngà y trưá»ng =>ngà y dà i, hết ngà y nà y Äến ngà y khác.
+ Cách ngắt nhá»p 1/2/3: nhấn mạnh và o hoà n cảnh Äặc biá»t cá»§a Nuyá» n Trãi phút giây nghá» ngÆ¡i hiếm hoi cá»§a nhà thÆ¡.
=> Tác giả Äã má» Äầu bà i thÆ¡ bằng má»t tâm trạng yêu thiên nhiên tha thiết, Äá»ng thá»i vá»i má»t tâm thế thư thái khi Äến vá»i thiên nhiên, rảnh rá»i hóng mát nhưng tâm trạng bất Äắc chÃ. Câu thÆ¡ hiá»n lên hình ảnh cá»§a nhà thÆ¡ Nguyá» n Trãi, ông Äang ngá»i dưá»i bóng cây nhà n nhã như hóng mát tháºt sá»±. Viá»c quân, viá»c nưá»c chắc Äã xong xuôi ông má»i trá» vá» vá»i cuá»c sá»ng ÄÆ¡n sÆ¡, giản dá», má»c mạc mà chan hòa, gần gÅ©i vá»i thiên nhiên.
– Câu 2, 3, 4: Bức tranh thiên nhiên ngà y hè:
+ Cách ngắt nhá»p 3/4 là m ná»i báºt cảnh sắc cá»§a mùa hè.
+ Hình ảnh: hòe lục, thạch lá»±u, há»ng liên trì, là những hình ảnh má»c mạc, gần gÅ©i, bình dá» chá»n thôn quê Viá»t Nam.
Hương sen tá»a ngát nÆ¡i thôn quê ngà y hè
+ Mà u sắc: mà u xanh cá»§a lá hòe, Äá» cá»§a hoa lá»±u, mà u há»ng cá»§a hoa sen. Bức tranh sinh Äá»ng nhiá»u mà u sắc.
+ Trạng thái cá»§a cảnh váºt: sá» dụng các Äá»ng từ mạnh, tÃnh từ sắc thái hóa: Äùn Äùn, giương, phun, tiá» n. Cảnh váºt Äang tá»± thôi thúc, ứa cÄng sá»± sá»ng, Äua nhau trá» dáng, khoe sắc, tá»a hương.
–> Có thá» nháºn thấy bức tranh thiên nhiên mùa hè hiá»n ra má»t cách hà i hòa giữa cảnh váºt vá»i nhau, tạo nên Äiá»m nhìn nghá» thuáºt. Cảnh mùa hè qua tâm há»n, tình cảm cá»§a ông bừng bừng sức sá»ng. Cây hòa lá»n lên nhanh, tán cây tá»a rá»ng che rợp mặt Äất như má»t tấm trưá»ng rá»ng cÄng ra giữa trá»i vá»i cà nh lá xanh tươi. Những cây thạch lá»±u còn phun thức Äá», ao sen tá»a hương, mà u há»ng cá»§a những cánh hoa Äiá»m tô sắc thắm. Qua lÄng kÃnh cá»§a Nguyá» n Trãi, sức sá»ng vẫn bừng bừng, trà n Äầy, cuá»c Äá»i là má»t vưá»n hoa, má»t khu vưá»n thiên nhiên muôn mà u muôn vẻ. Cảnh váºt như cá» tÃch có lẽ bá»i nó ÄÆ°á»£c nhìn bằng con mắt cá»§a má»t thi sÄ© Äa cảm, già u lòng ham sá»ng vá»i Äá»iâ¦
– Câu 5, 6: Bức tranh cuá»c sá»ng, con ngưá»i:
+ Thá»i gian: lầu tá»ch dương, cuá»i ngà y, lúc mặt trá»i sắp lặn.
+ Ãm thanh: lao xao gợi sá»± á»n à o, náo nhiá»t nÆ¡i chợ cá => âm thanh cá»§a cuá»c sá»ng hằng ngà y. Dắng dá»i: tiếng ve kêu inh á»i, rá»n rã ngân dà i => âm thanh Äặc trưng cá»§a mùa hè.
Cảnh chợ quê náo nhiá»t ngà y hè
+ Nghá» thuáºt Äảo ngữ lao xao chợ cá và dắng dá»i cầm ve nhấn mạnh âm thanh Äặc trưng ngà y hè, không khà nhá»n nhá»p buá»i chiá»u nÆ¡i là ng quê.
+ âChợâ là hình ảnh cá»§a sá»± thái bình trong tâm thức cá»§a ngưá»i Viá»t. Chợ Äông vui thì nưá»c thái bình, thá»nh trá», dân già u Äá»§ ấm no: chợ tan rã thì dá» gợi hình ảnh Äất nưá»c có biến, có loạn, có giặc giã, có chiến tranh, Äao binh⦠lại thêm tiếng ve kêu lúc chiá»u tà gợi lên cuá»c sá»ng nÆ¡i thôn dã. ChÃnh những mà u sắc nÆ¡i thôn dã nà y là m cho tình cảm ông thêm Äáºm Äà sâu sắc và gợi lại ý tưá»ng mà ông Äang Äeo Äuá»i.
=> Tác giả Äã má» ra không gian ngà y hè Äầy mà u sắc và âm thanh trong sáu câu thÆ¡ trên, từ Äó chúng ta Äá»§ thấy ÄÆ°á»£c bức tranh ngà y hè rất sinh Äá»ng và trà n Äầy sức sá»ng, có sá»± kết hợp giữa ÄÆ°á»ng nét, mà u sắc, âm thanh, con ngưá»i. Nguyá» n Trãi Äã quan sát thiên nhiên bằng tất cả các giác quan cá»§a mình và tình yêu thiên nhiên, yêu cuá»c sá»ng cá»§a tác giả.
– Äiá»n tÃch: Ngu cầm Äà n cá»§a vua Nghiêu Thuấn.
– Ưá»c có cây Äà n cá»§a vua Thuấn, gảy khúc Nam phong Äá» mong Äất nưá»c có vá» vua anh minh, dân có cuá»c sá»ng no Äá»§, hạnh phúc.
– Lấy hình ảnh vua Nghiêu, Thuấn là m gương rÄn mình Äá» bá»c lá» chà hưá»ng cao cả, khát khao Äem tà i trà Äá» phục vụ cho dân, cho nưá»c.
– Câu kết (câu lục ngôn) nhá»p 3/3 thá» hiá»n ÄÆ°á»£c cảm xúc dá»n nén, tấm lòng ưu ái vá»i dân, vá»i nưá»c cá»§a tác giả.
– Những Äiá»u ưá»c cá»§a tác giả nhằm hưá»ng Äến cuá»c sá»ng ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Ãng ưá»c gì lúc nà y có ÄÆ°á»£c trong tay cây Äà n cá»§a vua Thuấn, Äà n má»t tiếng Äá» ná»i lên niá»m mong má»i lá»n nhất cá»§a mình là dân chúng khắp nÆ¡i Äá»u ÄÆ°á»£c già u có, no Äá»§. Ẩn giấu Äằng sau lá»i ưá»c mong ấy là sá»± trách móc nhẹ nhà ng mà nghiêm khắc bá»n quyá»n thần tham bạo á» triá»u Äình ÄÆ°Æ¡ng thá»i không còn nghÄ© Äến dân, Äến nưá»c. Theo ông, vá»i cảnh nưá»c non tươi Äẹp cùng nhân dân chất phác, siêng nÄng, cuá»c sá»ng lẽ ra phải ÄÆ°á»£c trá» lại ấm no, hạnh phúc từ lâu.
=> Tác giả là ngưá»i không những có lòng yêu nưá»c, thương dân mà ông còn yêu thiên nhiên tha thiết, Nguyá» n Trãi vẫn không nguôi ná»i niá»m dân nưá»c, ông tìm thấy á» thiên nhiên cá» hoa xinh tươi kia má»t nguá»n thi hứng, nguá»n Äá»ng viên, an á»§i và khÃch lá» Äáng quý Äá»i vá»i bản thân. Äiá»u Äó góp phần tạo nên cá»t cách cá»§a Nguyá» n Trãi, báºc trượng phu â chÃnh nhân quân tá» â hiên ngang như cây tùng, cây bách trưá»c giông bão cuá»c Äá»i.
– Bà i thÆ¡ Bảo kÃnh cảnh giá»i – bà i 43 thá» hiá»n vẻ Äẹp cá»§a bức tranh thiên nhiên mùa hè nÆ¡i là ng quê thanh bình. Äá»ng thá»i, qua Äó thá» hiá»n tình yêu thiên nhiên và cuá»c sá»ng, tấm lòng yêu thương dân tha thiết cá»§a tác giả.
– Từ ngữ giản dá», già u sức biá»u cảm; hình ảnh thÆ¡ gần gÅ©i; câu lục ngôn, dá»n nén cảm xúc.
– Thá» thÆ¡ ÄÆ°á»ng luáºt phá cách, xen và o các câu thÆ¡ lục ngôn.
– Tả cảnh ngụ tình.
Các em có thá» tá»ng kết toà n bá» ná»i dung bà i há»c qua sÆ¡ Äá» tư duy dưá»i Äây:
Bà i táºp: Viết bà i vÄn cảm nháºn bức tranh thiên nhiên trong Bảo kÃnh cảnh giá»i – bà i 43 – Nguyá» n Trãi, SGK Ngữ vÄn 10 Táºp 2 Chân Trá»i Sáng Tạo.
Hưá»ng dẫn giải:
– Äá»c lại vÄn bản Bảo kÃnh cảnh giá»i – bà i 43 – Nguyá» n Trãi, SGK Ngữ vÄn 10 Táºp 2 Chân Trá»i Sáng Tạo
– Lên ý tưá»ng và viết Äoạn vÄn, có thá» tham khảo dà n ý sau:
Dà n ý
1. MỠbà i
– Nguyá» n Trãi má»t nhà thÆ¡, nhà vÄn tà i nÄng kiá»t xuất cá»§a dân tá»c, ông Äã có nhiá»u Äóng góp lá»n cho ná»n vÄn há»c nưá»c nhà .
– âCảnh ngà y hèâ má»t bức tranh thiên nhiên tuyá»t Äẹp và tấm lòng yêu nưá»c thương dân cá»§a tác giả.
2. Thân bà i
– Bức tranh cảnh ngà y hè ná»i lên vá»i bức tranh thiên nhiên ngà y hè rá»±c rỡ:
+ Cây hòe có sức sá»ng mãnh liá»t giá» tán là xanh che phá»§ cả khoảng không gian.
+ Sắc Äá» cá»§a cây thạch lá»±u tô Äáºm thêm cho khung cảnh ngà y hè.
+ Hương hoa sen tá»a ngát bay theo là n gió.
=> Cảnh váºt ngà y hè tươi tắn trà n Äầy sức sá»ng.
– Nghá» thuáºt ngôn từ ÄÆ°á»£c sá» dụng:
+ Từ láy âÄùn Äùn, lao xao, dắng dá»iâ: gợi cảnh ngà y hè xôn xao, náo nức, không khà rất nhá»n nhá»p.
+ Äá»ng từ ârợp, Äùn, tiá» nâ: khiến cho ngưá»i Äá»c thấy ÄÆ°á»£c cảm giác sức sá»ng trá»i dáºy cá»§a cảnh váºt mùa hè.
– Nhà thÆ¡ Äã cảm nháºn cái tinh tế, thú vá» cá»§a ngà y hè qua thá» giác và thÃnh giác:
+ Nhà thÆ¡ nhìn những tán lá xanh cây hòe, mà u Äá» rá»±c cá»§a thạch lá»±u, tiếng ve kêu ran cả khoảng không gian và hình ảnh ngưá»i dân là ng chà i má»i sá»m thức dáºy và bóng ngưá»i kéo lưá»i buá»i chiá»u ta.
+ Ngà y hè cảm nháºn qua thÃnh giác khi nhà thÆ¡ thấy ÄÆ°á»£c hương sen thoảng theo gió.
=> Tâm há»n nhà thÆ¡ Nguyá» n Trãi ÄÆ°á»£c hòa và o thiên nhiên, nói lên ÄÆ°á»£c tác giả là ngưá»i rất yêu Äá»i, yêu cuá»c sá»ng.
– Tình yêu nưá»c thương dân cá»§a Nguyá» n Trãi:
+ Phong thái ung dung tá»± tại cá»§a nhà thÆ¡ khi vỠỠẩn không muá»n vưá»ng báºn Äến chuyá»n quan trưá»ng.
+ hững trong thâm tâm ông luôn nghÄ© vá» dân, lo cho dân, lo cho nưá»c, ông luôn khao khát nhân dân ÄÆ°á»£c hưá»ng má»t cuá»c sá»ng thái bình, no Äá»§.
+ Ca ngợi các Äá»i vua ngá»± trá» anh minh mang Äến cuá»c sá»ng hạnh phúc, ấm no.
3. Kết bà i
– Nhấn mạnh lại tình yêu thiên nhiên cá»§a tác giả Äá»ng ca ngợi Äức tÃnh tá»t Äẹp cá»§a báºc thi nhân dù xin cáo quan vỠỠẩn nhưng vẫn má»t lòng lo cho sá»± nghiá»p chung Äất nưá»c.
Lá»i giải chi tiết:
âCảnh ngà y hèâ là má»t trong những bà i thÆ¡ ná»i tiếng cá»§a Nguyá» n Trãi. Tác phẩm ÄÆ°á»£c nhà thÆ¡ sáng tác khi Äã cáo quan, lui vỠỠẩn. Trong Äó, bức tranh thiên nhiên ngà y hè ÄÆ°á»£c miêu tả tháºt sinh Äá»ng.
Trưá»c hết, Nguyá» n Trãi là má»t nhà thÆ¡ có tình yêu thiên nhiên tha thiết. Bức tranh thiên nhiên cảnh ngà y hè ÄÆ°á»£c ông khắc há»a tháºt sinh Äá»ng. Câu thÆ¡ má» Äầu Äá»c lên nghe tháºt êm Äá»m gợi má»t cuá»c sá»ng yên bình, thư thái: âRá»i hóng mát thuá» ngà y trưá»ngâ. Từ ârá»iâ á» Äây có nghÄ©a là rảnh rá»i, nhà n hạ. Rảnh rá»i trong suá»t ângà y trưá»ngâ có nghÄ©a là ngà y dà i, Äá» ngá»i âhóng mátâ – má»t hoạt Äá»ng an nhà n, tÄ©nh tại, thư thái. Từ Äó ta thấy ÄÆ°á»£c tâm thế an nhà n, thảnh thÆ¡i cá»§a tác giả. Nguyá» n Trãi Äã má»t Äá»i báºn rá»n, táºn tâm vì Äất nưá»c, chÃnh lúc nà y là những giây phút rảnh rá»i hiếm hoi cá»§a cuá»c Äá»i.
Nhá» có váºy, ông ÄÆ°á»£c gần gÅ©i vá»i thiên nhiên hÆ¡n. Bức tranh cảnh ngà y hè ná»i lên vá»i bức tranh thiên nhiên ngà y hè rá»±c rỡ:
âHoè lục Äùn Äùn tán rợp giương
Thạch lá»±u hiên còn phun thức Äá»,
Há»ng liên trì Äã tiá»
n mùi hươngâ
Nguyá» n Trãi cảm thấy say mê, thÃch thú trưá»c vẻ Äẹp cá»§a thiên nhiên ngà y hè. Cây hoa hòe có sức sá»ng mãnh liá»t giá» tán là xanh che phá»§ cả khoảng không gian. Cùng vá»i sắc Äá» cá»§a cây thạch lá»±u tô Äáºm thêm cho khung cảnh. Ao sen tá»a hương ngan ngát bay theo là n gió. Cảnh thiên nhiên ÄÆ°á»£c nhà thÆ¡ cảm nháºn qua mà u sắc, hương thÆ¡m. Phải là ngưá»i có tấm lòng yêu thiên nhiên sâu sắc thì Nguyá» n Trãi má»i có những phát hiá»n tinh tế, tuyá»t vá»i Äến váºy.
Nhà thÆ¡ còn cảm nháºn bức tranh thiên nhiên qua những âm thanh:
âLao xao chợ cá là ng ngư phá»§,
Dắng dá»i cầm ve lầu tá»ch dươngâ
Viá»c sá» dụng nhiá»u từ Hán Viá»t như ângư phá»§, cầm ve, tá»ch dươngâ kết hợp nhuần nhuyá» n vá»i những từ thuần Viá»t như âlao xaoâ, dắng dá»iâ tạo nên vẻ Äẹp vừa má»c mạc, bình dá», vừa trang trá»ng tao nhã. Cuá»c sá»ng cá»§a con ngưá»i không chá» ÄÆ°á»£c cảm nháºn bằng thá» giác mà còn ÄÆ°á»£c cảm nháºn bằng thÃnh giác. Äó là âm thanh từ là ng chợ cá, cá»§a tiếng ve râm ran má»i Äá» hè vá». Những âm thanh Äặc trưng cá»§a ngà y hè nÆ¡i là ng quê khiến ngà y hè trá» nên vui vẻ, nhá»n nhá»p. Thế má»i thấy ÄÆ°á»£c má»t tâm há»n luôn tha thiết vá»i cuá»c sá»ng là ng quê cá»§a Nguyá» n Trãi.
Bà i thÆ¡ âCảnh ngà y hèâ không chá» Äặc sắc vá» ná»i dung mà còn vá» nghá» thuáºt. Từ Äó, ngưá»i Äá»c cảm nháºn ÄÆ°á»£c tâm há»n yêu thiên nhiên tha thiết cá»§a Nguyá» n Trãi.