– Viết bà i nghá» luáºn phân tÃch, Äánh giá má»t tác phẩm thÆ¡ là nêu lên và là m rõ ý kiến cá»§a ngưá»i viết vá» giá trá» ná»i dung, nghá» thuáºt (cái hay, cái Äẹp cá»§a má»t tác phẩm thÆ¡ nà o Äó.
– Phân tÃch là chá» ra và là m rõ Äặc sắc ná»i dung và nghá» thuáºt biá»u hiá»n á» từng phương diá»n cụ thá» hoặc Äi sâu tìm hiá»u từng vấn Äá», khÃa cạnh cá»§a tác phẩm thÆ¡,
– Äánh giá là nêu nháºn xét cá»§a ngưá»i viết vá» những Äiá»u Äã ÄÆ°á»£c phân tÃch. Khi Äánh giá, có thá» nêu cả các hạn chế cÅ©ng như những Äiá»u tâm Äắc, những phát hiá»n riêng cá»§a bản thân vá» tác phẩm thÆ¡, Phân tÃch và Äánh giá thưá»ng kết hợp vá»i nhau,…
Äá» viết bà i vÄn nghá» luáºn phân tÃch, Äánh giá tác phẩm thÆ¡, các em cần:
– Äá»c kÄ© tác phẩm thÆ¡, chú ý xác Äá»nh ná»i dung và các yếu tá» hình thức ná»i báºt. Chá» ra giá trá» cá»§a các yếu tá» hình thức trong viá»c thá» hiá»n ná»i dung, chá»§ Äá» cá»§a tác phẩm thÆ¡.
– Xác Äá»nh các luáºn Äiá»m trong bà i viết; lá»±a chá»n các dẫn chứng từ tác phẩm thÆ¡ cho má»i luáºn Äiá»m.
– Liên há» vá»i các tác giả, tác phẩm có cùng Äá» tà i, chá»§ Äá», so sánh Äá» nháºn xét Äiá»m gặp gỡ và sáng tạo riêng cá»§a tác giả ÄÆ°á»£c thá» hiá»n trong tác phẩm thÆ¡.
– Suy nghÄ©, nháºn xét vá» những thà nh công và hạn chế (nếu có) cá»§a tác giả, vá» giá trá» và sá»± tác Äá»ng cá»§a tác phẩm thÆ¡ Äá»i vá»i ngưá»i Äá»c và vá»i chÃnh bản thân em.
Bà i táºp: Em hãy viết bà i vÄn nghá» luáºn phân tÃch, Äánh giá bà i thÆ¡ Äại cáo bình Ngô, SGK Ngữ vÄn 10 táºp 2, Cánh Diá»u.
Hưá»ng dẫn giải:
– Äá»c lại bà i thÆ¡ Äại cáo bình Ngô, SGK Ngữ vÄn 10 táºp 2, Cánh Diá»u
– Lên ý tưá»ng, láºp dà n ý và viết bà i vÄn nghá» luáºn phân tÃch, Äánh giá bà i thÆ¡
– Có thá» tham khảo dà n ý sau:
I. MỠbà i:
– Giá»i thiá»u vá» tác gia Nguyá» n Trãi: Là nhà chÃnh trá», quân sá»± lá»i lạc, tà i ba, nhà vÄn nhà thÆ¡ vá»i sá»± nghiá»p sáng tác Äá» sá».
– Khái quát vá» tác phẩm: Là áng thiên cá» hùng vÄn, là bản tuyên ngôn hùng há»n cá»§a dân tá»c.
II. Thân bà i:
a. Tiá»n Äá» lý luáºn
* Tư tưá»ng nhân nghÄ©a:
– âNhân nghÄ©aâ là phạm trù tư tưá»ng cá»§a Nho giáo chá» má»i quan há» giữa ngưá»i vá»i ngưá»i dá»±a trên cÆ¡ sá» tình thương và Äạo lÃ.
– âNhân nghÄ©aâ trong quan niá»m cá»§a Nguyá» n Trãi:
+ Kế thừa tư tưá»ng Nho giáo: âyên dânâ â là m cho cuá»c sá»ng nhân dân yên á»n, hạnh phúc
+ Cụ thá» hóa vá»i ná»i dung má»i Äó là trừ bạo â vì nhân dân diá»t trừ bạo tà n, giặc xâm lược.
â Vá»i nét nghÄ©a tiến bá», má»i mẻ Nguyá» n Trãi Äã bóc trần luáºn Äiá»u xảo trá cá»§a giặc Minh Äá»ng thá»i phân biá»t rõ rà ng ta chÃnh nghÄ©a, Äá»ch phi nghÄ©a.
â Tạo cÆ¡ sá» vững chắc cho cuá»c khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n â là cuá»c khá»i nghÄ©a nhân nghÄ©a, vì cuá»c sá»ng cá»§a nhân dân mà diá»t trừ bạo tà n.
* Chân lý vá» Äá»c láºp dân tá»c:
– Nguyá» n Trãi Äã xác Äá»nh tư cách Äá»c láºp cá»§a nưá»c Äại Viá»t bằng má»t loạt các dẫn chứng thuyết phục: Ná»n vÄn hiến lâu Äá»i, cương vá»±c lãnh thá» riêng biá»t, phong tục Bắc Nam phong phú, Äáºm Äà bản sắc dân tá»c, lá»ch sá» lâu Äá»i trải qua các triá»u Äại Triá»u, Äinh, Lý, Trần, hà o kiá»t Äá»i nà o cÅ©ng có.
â Bằng cách liá»t kê tác giả ÄÆ°a ra các chứng cứ hùng há»n, thuyết phục khẳng Äá»nh dân tá»c Äại Viá»t là quá»c gia Äá»c láºp, Äó là chân lý không thá» chá»i cãi.
– Các từ ngữ âtừ trưá»c, Äã lâu, vá»n xưng, Äã chiaâ Äã khẳng Äá»nh sá»± tá»n tại hiá»n nhiên cá»§a Äại Viá»t.
– Thái Äá» cá»§a tác giả:
+ So sánh các triá»u Äại cá»§a Äại Viá»t ngang hà ng vá»i các triá»u Äại cá»§a Trung Hoa.
+ Gá»i các vá» vua Äại Viá»t là âÄếâ: Trưá»c nay hoà ng Äế phương Bắc chá» xem vua nưá»c Viá»t là Vương.
â Thá» hiá»n ý thức vá» chá»§ quyá»n Äá»c láºp cao Äá» cá»§a tác giả.
– Sá» dụng phép liá»t kê, dẫn ra những kết cục cá»§a kẻ chá»ng lại chân lý: Lưu Cung, Triá»u Tiết, Toa Äô, à Mã,…
â Là lá»i cảnh cáo Äanh thép, Äá»ng thá»i cÅ©ng thá» hiá»n niá»m tá»± hà o bá»i những chiến công cá»§a nhân dân Äại Viá»t.
b. Soi chiếu lý luáºn và o thá»±c tiá» n
* Tá»i ác cá»§a giặc Minh:
– Tá»i ác xâm lược: Từ ânhân, thừa cÆ¡â cho thấy sá»± cÆ¡ há»i, thá»§ Äoạn cá»§a giặc Minh, chúng mượn chiêu bà i âphù Trần diá»t Há»â Äá» gây chiến tranh xâm lược nưá»c ta.
â Vạch trần luáºn Äiá»p bá»p bợm, cưá»p nưá»c cá»§a giặc Minh.
– Tá»i ác vá»i nhân dân:
+ Khá»§ng bá», sát hại ngưá»i dân vô tá»i: Nưá»ng dân Äen, vùi con Äá»
+ Bóc lá»t bằng thuế khóa, vÆ¡ vét tà i nguyên, sản váºt nưá»c ta
+ Phá hoại môi trưá»ng, tiêu diá»t sá»± sá»ng
+ Bóc lá»t sức lao Äá»ng, phá hoại sản xuất
â Sá» dụng biá»n pháp liá»t kê tá» cáo những tá»i ác dã man cá»§a giặc.
â Gợi hình ảnh Äáng thương, tá»i nghiá»p, khá» Äau cá»§a nhân dân
â Ná»i xót xa, Äau Äá»n, thương cảm Äá»i vá»i nhân dân, sá»± cÄm phẫn Äá»i vá»i kẻ thù cá»§a tác giả.
* Lòng cÄm thù giặc cá»§a nhân dân.
– Hình ảnh phóng Äại âtrúc Nam SÆ¡n không ghi hết tá»i, nưá»c Äông Hải không rá»a sạch mùiâ lấy cái vô cùng cá»§a tá»± nhiên Äá» nói vá» tá»i ác cá»§a giặc Minh.
– Câu há»i tu từ âlẽ nà o…chá»u ÄÆ°á»£câ: Tá»i ác không thá» dung thứ cá»§a giặc.
â Thái Äá» cÄm phẫn, uất nghẹn không bao giá» tha thứ cá»§a nhân dân ta
â Äoạn vÄn là bản cáo trạng Äanh thép vá» tá»i ác cá»§a giặc Minh
c. Diá» n biến cuá»c khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n
* Hình tượng ngưá»i anh hùng Lê Lợi
– Nguá»n gá»c xuất thân: là ngưá»i nông dân áo vải âchá»n hoang dã nương mìnhâ
– Lá»±a chá»n cÄn cứ khá»i nghÄ©a: âNúi Lam SÆ¡n dấy nghÄ©aâ
– Có lòng cÄm thù giặc sâu sắc, sục sôi: âNgẫm thù lá»n há Äá»i trá»i chung, cÄm giặc nưá»c thá» không cùng sá»ng…â
– Có lý tưá»ng, hoà i bão lá»n lao, biết trá»ng dụng ngưá»i tà i: âTấm lòng cứu nưá»c…dà nh phÃa tảâ.
– Có lòng quyết tâm Äá» thá»±c hiá»n là tưá»ng lá»n âÄau lòng nhức óc…nếm máºt nằm gai…suy xét Äã tinhâ.
â Hình tượng Lê lợi vừa là con ngưá»i bình dá» Äá»i thưá»ng, vừa là ngưá»i anh hùng khá»i nghÄ©a. Hình tượng Lê Lợi cÅ©ng là linh há»n cá»§a cuá»c khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n, Nguyá» n Trãi cho thấy tÃnh chất nhân dân cá»§a cuá»c khá»i nghÄ©a.
* Cuá»c khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n:
– Giai Äoạn Äầu cuá»c khá»i nghÄ©a:
+ Khó khÄn vá» quân trang, lương thá»±c: lương hết mấy tuần, quân không má»t Äá»i
+ Tinh thần cá»§a quân và dân: Gắng chÃ, quyết tâm (Ta gắng chà khắc phục gian nan), Äá»ng lòng, Äoà n kết (sá» dụng 2 Äiá»n tÃch dá»±ng cần trúc, hòa nưá»c sông)
â Giai Äoạn Äầu Äầy khó khÄn, thá» thách, nhá» sá»± lạc quan, Äá»ng lòng, Äoà n kết, biết dá»±a và o dân Äã giúp nghÄ©a quân Lam SÆ¡n vượt qua má»i khó khÄn.
– Giai Äoạn phản công và già nh thắng lợi
+ Những chiến thắng ban Äầu: Tráºn Bạch Äằng, miá»n Trà Lân tạo thanh thanh thế cho nghÄ©a quân và trá» thà nh ná»i khiếp Äảm cho kẻ thù âsấm vang chá»p giáºt, trúc chẻ tro bayâ.
+ NghÄ©a quân liên tiếp già nh nhiá»u thắng lợi to lá»n, tiêu diá»t giặc á» những thà nh mà chúng chiếm Äóng âTrần TrÃ, SÆ¡n Thá»…thoát thânâ và tiêu diá»t quân chi viá»n cá»§a giặc âÄinh Mùi…tá»± vẫnâ.
â Biá»n pháp liá»t kê tái hiá»n không khà chiến tráºn máu lá»a, sục sôi vá»i những chiến thắng giòn giã liên tiếp cá»§a quân ta cÅ©ng như sá»± thất bại nhục nhã, ê chá» cá»§a Äá»ch.
+ Sự thất bại nhục nhã, thảm thương của giặc Minh
+ Khà thế vang dá»i và cách ứng xá» cá»§a quân dân ta
â Nghá» thuáºt Äá»i láºp Äã thá» hiá»n rõ những nét Äá»i cá»±c trong cuá»c chiến giữa ta và Äá»ch, từ tÃnh chất cuá»c chiến cho Äến khà thế, sức mạnh, những chiến công và cách ứng xá»
â Niá»m tá»± hà o, tá»± tôn dân tá»c sâu sắc cá»§a tác giả.
d. Niá»m tin, ý chÃ
– Giá»ng Äiá»u trang trá»ng, hà o sảng cho thấy niá»m tin và những suy tư sâu lắng cá»§a tác giả
– Sá» dụng những hình ảnh vá» tương lai Äất nưá»c như âxã tắc từ Äây vững bá»n, giang sÆ¡n từ Äây Äá»i má»i, thái bình vững chắcâ, các hình ảnh cá»§a vÅ© trụ âkiá»n khôn, nháºt nguyá»t, ngà n thu sạch là uâ
â Äất nưá»c, vÅ© trụ Äang váºn Äá»ng theo hưá»ng tươi sáng, tá»t Äẹp hÆ¡n.
â Äây không chá» là lá»i tuyên bá» kết thúc còn là niá»m tin tưá»ng, lạc quan vá» sá»± nghiá»p xây dá»±ng Äất nưá»c.
e. Nghá» thuáºt
– Sá» dụng sáng tạo và thà nh công thá» cáo
– Kết hợp hà i hòa giữa yếu tá» chÃnh trá» và yếu tá» vÄn chương.
– Sá» dụng các biá»n pháp liá»t kê, phóng Äại, Äá»i láºp,..
III. Kết bà i
– Khái quát ná»i dung và nghá» thuáºt cá»§a tác phẩm.
Lá»i giải chi tiết:
Nguyá» n Trãi (1380 â 1442) là nhà chÃnh trá», quân sá»± lá»i lạc, tà i ba có công lá»n trong công cuá»c dẹp giặc Minh Äem lại ná»n thái bình thá»nh trá» cho nưá»c nhà . Ãng còn là má»t nhà vÄn nhà thÆ¡ lá»n vá»i khá»i lượng tác phẩm Äá» sá» bao gá»m cả vÄn há»c chữ Hán và chữ Nôm. Trong Äó phải ká» Äến má»t sá» tác phẩm như: Äại cáo bình Ngô, Quân trung từ má»nh táºp, Quá»c Ãm thi táºp, Ức Trai thi táºpâ¦
Äại cáo bình Ngô ÄÆ°á»£c coi là áng âThiên cá» hùng vÄnâ muôn Äá»i bất há»§, là bản tuyên ngôn Äanh thép, hùng há»n vá» ná»n Äá»c láºp và vá» thế dân tá»c. Trong Äó, cá»t lõi là phần Äầu tác phẩm vá»i lý tưá»ng nhân nghÄ©a ÄÆ°á»£c thá» hiá»n rõ rà ng:
Viá»c nhân nghÄ©a cá»t á» yên dân
Quân Äiếu phạt trưá»c lo trừ bạo
Nhân nghÄ©a là tư tưá»ng chá»§ Äạo cá»§a Äại cáo bình Ngô, là mục tiêu chiến Äấu vô cùng cao cả và thiêng liêng cá»§a cuá»c khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n. Má» Äầu bà i cáo tác giả nêu luáºn Äá» chÃnh nghÄ©a. Viá»c nhân nghÄ©a cá»§a Nguyá» n Trãi á» Äây là âyên dânâ và âtrừ bạoâ. âYên dânâ chÃnh là giúp dân có cuá»c sá»ng ấm no, hạnh phúc, như váºy dân có yên thì nưá»c má»i á»n Äá»nh, má»i phát triá»n ÄÆ°á»£c. Tác giả ÄÆ°a và o âyên dânâ như Äá» khẳng Äá»nh Äạo lý âlấy dân là m gá»câ là quy luáºt tất yếu trong má»i thá»i Äại là tà i sản, là sức mạnh, sinh khà cá»§a má»t quá»c gia.
Nguyá» n Trãi tháºt tà i tình khi nháºn ra và khai sáng thà nh công vấn Äá» cá»t lõi ấy. Viá»c nhân nghÄ©a tiếp theo chÃnh là âtrừ bạoâ ý nói Äến quân Minh, bá»n gian tà chuyên Äi bóc lá»t nhân dân. Bá»n chúng thẳng tay hà nh hạ, cưá»p bóc, vùi dáºp dân ta trong vá»±c thẳm cá»§a sá»± Äau khá». âYên dânâ, âtrừ bạoâ, hai viá»c nà y tưá»ng như không liên quan Äến nhau nhưng lại là hai yếu tá» có tác dụng há» trợ, bá» sung cho nhau, vì nếu không yên dân tất trừ bạo khó yên, chúng ÄÆ°á»£c nhấn mạnh và tiến hà nh cùng lúc, thá»ng nhất vá»i nhau. Quan tâm Äến sá»± yên á»n, no ấm cho dân cÅ©ng Äá»ng nghÄ©a vá»i viá»c phải chiến Äấu Äánh Äuá»i kẻ thù cá»§a dân, diá»t trừ những kẻ tham tà n bạo ngược, cụ thá» là bá»n âcuá»ng Minhâ già y xéo lên cuá»c sá»ng nhân dân, gây ra bao tai hoạ.
Có thá» nói, tư tưá»ng nhân nghÄ©a á» Nguyá» n Trãi không còn là phạm trù Äạo Äức hạn hẹp mà là má»t lý tưá»ng xã há»i: phải chÄm lo cho nhân dân ÄÆ°á»£c sá»ng cuá»c hạnh phúc, yên bình. Äiá»u quan trá»ng hÆ¡n là ỠÄây, Nguyá» n Trãi nâng lý tưá»ng, ná»i niá»m ấy lên thà nh má»t chân lÃ. Ãng không nói Äến nhân nghÄ©a má»t cách chung chung mà chá» bằng má»t hai câu ngắn gá»n tác giả Äi và o khẳng Äá»nh hạt nhân cÆ¡ bản, cá»t lõi và có giá trá» nhất. Không những thế, nhân nghÄ©a còn gắn liá»n vá»i viá»c bảo vá» chá»§ quyá»n Äất nưá»c, khẳng Äá»nh chá»§ quyá»n quá»c gia, tinh thần Äá»c láºp dân tá»c:
âNhư nưá»c Äại Viá»t ta từ trưá»c
Vá»n xưng ná»n vÄn hiến Äã lâu
Núi sông bá» cõi Äã chia
Phong tục Bắc Nam cÅ©ng khácâ
Từ Triá»u , Äinh, LÃ, Trần bao Äá»i xây ná»n Äá»c láºp
Äến Hán, ÄÆ°á»ng, Tá»ng Nguyên má»i bên xưng Äế má»t phương.
Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau,
Song hà o kiá»t Äá»i nà o cÅ©ng có.
Khi khẳng Äá»nh chân là nà y, Nguyá» n Trãi Äã ÄÆ°a ra má»t quan niá»m ÄÆ°á»£c Äánh giá là Äầy Äá»§ nhất lúc bấy giá» vá» các yếu tá» tạo thà nh má»t quá»c gia Äá»c láºp.Nếu như 400 nÄm trưá»c, trong Nam Quá»c SÆ¡n Hà , Lý Thưá»ng Kiá»t chá» xác Äá»nh ÄÆ°á»£c hai yếu tá» vá» lãnh thá» và chá»§ quyá»n trên ý thức quá»c gia cùng Äá»c láºp dân tá»c thì trong Bình Ngô Äại cáo, Nguyá» n Trãi Äã bá» sung thêm bá»n nhân tá» nữa, gá»m vÄn hiến, lá»ch sá», phong tục táºp quán và nhân tà i. Äây chÃnh là Äiá»m sáng tạo cho thấy trà tuá» cá»§a Nguyá» n Trãi. á» má»i má»t quá»c gia, ná»n vÄn hiến ngà n nÄm không ai có thá» nhầm lẫn ÄÆ°á»£c, cương thá», núi, sông, Äá»ng ruá»ng, biá»n cả Äá»u ÄÆ°á»£c chia rõ rà ng.
Phong tục táºp quán cÅ©ng như vÄn hoá má»i miá»n Bắc, Nam cÅ©ng khác. á» Äây, Nguyá» n Trãi nhấn mạnh cả Trung Quá»c và Äại Viá»t Äá»u có những nét riêng không thá» nhầm lẫn, thay Äá»i hay xóa bá» ÄÆ°á»£c. Cùng vá»i Äó là từng triá»u Äại riêng nhằm khẳng Äá»nh chá»§ quyá»n. Qua câu thÆ¡, Nguyá» n Trãi Äã Äặt các triá»u Äại âTriá»u, Äinh, LÃ, Trầnâ cá»§a ta ngang hà ng vá»i â Hán, ÄÆ°á»ng, Tá»ng, Nguyênâ cá»§a Trung Quá»c , Äiá»u Äó cho ta thấy, nếu không có má»t lòng tá»± hà o dân tá»c mãnh liá»t thì không thá» nà o có sá»± so sánh cá»±c kì hay và tinh tế như váºy.
Cuá»i cùng chÃnh là nhân tà i, con ngưá»i cÅ©ng là yếu tá» quan trá»ng Äá» khẳng Äá»nh ná»n Äá»c láºp cá»§a chÃnh mình. Tuy thá»i thế âmạnh, yếu từng lúc khác nhauâ song hà o kiá»t thì Äá»i nà o cÅ©ng có, câu thÆ¡ như lá»i rÄn Äe Äá»i vá»i những ai, những kẻ nà o, nưá»c nà o muá»n thÆ¡n tÃnh Äại Viá»t.
Từ nÄm yếu tá» trên, Nguyá» n Trãi Äã khái quát gần như toà n diá»n vá» ná»n Äá»c láºp cá»§a má»t quá»c gia. So vá»i âNam Quá»c SÆ¡n Hà â cá»§a Lý Thưá»ng Kiá»t, Bình Ngô Äại cáo tháºt sá»± hay hÆ¡n , Äầy Äá»§, toà n diá»n hÆ¡n vá» ná»i dung cÅ©ng như tư tưá»ng xuyên suá»t. Ngoà i ra , Äá» nhấn mạnh tư cách Äá»c láºp cá»§a nưá»c ta, tác giả còn sá» dụng cách viết sánh Äôi nưá»c ta và Trung Quá»c: vá» bá» cõi, phong tục – hai nưá»c ngang bằng nhau, vá» triá»u Äại-bá»n triá»u Äại cưá»ng thá»nh cá»§a ta so vá»i bá»n triá»u Äại cá»§a Trung Quá»c cùng nhân tà i thá»i nà o cÅ©ng có Äã chứng tá» ta không há» thua kém chúng.
Xuyên suá»t Äoạn thÆ¡, Nguyá» n Trãi Äã sá» dụng nhiá»u từ ngữ chá» tÃnh chất hiá»n nhiên vá»n có khi nêu rõ sá»± tá»n tại cá»§a Äại Viá»t: âtừ trưá»câ, âÄã lâuâ ,âÄã chiaâ, âcÅ©ng khácâ Äã là m tÄng sức thuyết phục lên gấp bá»i. Nghá» thuáºt thà nh công nhất cá»§a Äoạn má»t â cÅ©ng như là bà i cáo â chÃnh là thá» vÄn biá»n ngẫu ÄÆ°á»£c nhà thÆ¡ khai thác triá»t Äá». Phần còn lại cá»§a Äoạn Äầu là chứng cá» Äá» khẳng Äá»nh ná»n Äá»c láºp, vá» các cuá»c chiến trưá»c Äây vá»i phương Bắc trong lá»ch sá» chúng Äá»u thất bại là chứng cá» khẳng Äá»nh rõ nhất:
Váºy nên:
Lưu Cung tham công nên thất bại
Triá»u Tiết thÃch lá»n phải tiêu vong
Cá»a Hà m Tá» bắt sá»ng Toa Äô
Sông Bạch Äằng giết tươi à Mã
Viá»c xưa xem xét
Chứng cứ còn ghi.
Nguyá» n Trãi Äã tá»ng kết những chiến công oanh liá»t cá»§a dân tá»c trong cuá»c kháng chiến chá»ng quân xâm lược, giữ gìn ná»n Äá»c láºp dân tá»c. Cách liá»t kê, chá» ra dẫn chứng rõ rà ng, cụ thá», xác thá»±c Äã ÄÆ°á»£c công nháºn bằng những lá»i lẽ chắc chắn, hà o hùng, thá» hiá»n niá»m tá»± hà o, tá»± tôn dân tá»c. Ngưá»i Äá»c thấy á» Äây ý thức dân tá»c cá»§a Nguyá» n Trãi Äã vươn tá»i má»t tầm cao má»i khi nêu cụ thá», rõ rà ng từng chiến công oanh liá»t cá»§a quân và dân ta: âcá»a Hà m Tá»â, âsông Bạch Äằngâ,..thêm và o Äó là sá»± xem thưá»ng, cÄm ghét Äá»i vá»i sá»± thất bại cá»§a những kẻ xâm lược không biết tá»± lượng sức : âLưu Cung..tham côngâ, âTriá»u Tiết⦠thÃch lá»nâ, Toa Äô, à Mã, tất cả chúng Äá»u phải chết thảm.
Äoạn thÆ¡ Äã má»t lần nữa khẳng Äá»nh rằng: Äại Viá»t là má»t quá»c gia có Äá»c láºp, tá»± chá»§, có nhân tà i, có tưá»ng giá»i, chẳng thua kém gì bất cứ má»t quá»c gia nà o. Bất cứ kẻ nà o có ý muá»n thôn tÃnh, xâm lược ta Äá»u phải chá»u kết quả thảm bại. Cuá»c chiến chá»ng lại quân giặc, bảo vá» dân tá»c là má»t cuá»c chiến vì chÃnh nghÄ©a, lẽ phải, chứ không như nhiá»u cuá»c chiến tranh phi nghÄ©a khác, cho nên, dù thế nà o Äi nữa, chÃnh nghÄ©a nhất Äá»nh thắng gian tà theo quy luáºt cá»§a tạo hóa.
Äại cáo bình Ngô trà n ngáºp nguá»n cảm hứng trữ tình và mang tÃnh chất hà o hùng hiếm có. Trong Äó, phần Äầu tác phẩm, vá»i nghá» thuáºt biá»n ngẫu, Äã nêu ÄÆ°á»£c hai ná»i dung chÃnh gần như hết bà i cáo là nhân nghÄ©a và ná»n Äá»c láºp cá»§a dân tá»c Äại Viá»t. ChÃnh vì váºy, Äoạn trÃch có giá trá» rất sâu sắc Äá»i vá»i nưá»c ta, khẳng Äá»nh nhân dân ta có tinh thần nhân nghÄ©a và ná»n Äá»c láºp riêng cá»§a mình.
Äoạn thÆ¡ giúp ta hiá»u rõ chá»§ quyá»n lãnh thá», Äá»c láºp dân tá»c cÅ©ng như lá»ch sá» Äấu tranh hà o hùng cá»§a cha ông ta ngà y trưá»c, qua Äó bá»i dưỡng lòng yêu nưá»c, tá»± hà o tá»± tôn dân tá»c, quyết tâm xây dá»±ng, bảo vá» và cá»§ng cá» Äá»c láºp chá»§ quyá»n nưá»c nhà .